"Ngọc Hân công chúa" - bài thơ đẹp mà bạc mệnh

Cảnh trong vở "Ngọc Hân công chúa" (ảnh: sankhau.com.vn)

Ngọc Hân công chúa là một kịch bản khá đặc biệt của Lưu Quang Vũ. Kịch bản đậm chất văn học, chất thơ, và ít kịch tính. Kịch bản đẹp như một bài thơ mà Lưu Quang Vũ cảm tác dành tặng một người – nàng công chúa tài ba của Lê triều với bài Ai tư vãn lừng danh, hay cũng có thể là một ai khác... Điều đó là một thuận lợi, nhưng cũng là một khó khăn cho các đạo diễn khi bắt tay vào dựng vở. Nếu cố bám giữ chuyển tải thuần chất văn học, chất thơ... thì các dấu ấn đạo diễn sẽ khó thể hiện. Còn ngược lại, nếu đạo diễn tung hoành, rất có thể hồn cốt mênh mang của vở sẽ bay đi không ít. Vở diễn sáng nay của NH Chèo HN rơi vào trường hợp thứ nhất. Đạo diễn chấp nhận lựa chọn trung thành với hồn thơ, quên đi thể hiện cá nhân...

Và trên một cái nền như thế, nếu có bản lĩnh và kỹ thuật, các diễn viên sẽ có cơ hội bộc lộ hết mình. Có thể nói từ trước đến nay, hát chèo cải biên là một thế mạnh của Chèo HN. Ngay cả các vai thứ chính như Nguyễn Huệ, hay vai thứ như bà Hoàng vợ Lê Hiển Tông, cô Mai... cũng đã mạnh dạn giới thiệu được giọng hát của mình. Trên hết, là sự nổi bật của Thu Huyền. Vốn là một đào lẳng và có thể bị coi là “chết vai” với Thị Màu nhưng những đoạn “thương”, Thu Huyền đã làm tốt. Cô đã lấy được nước mắt khán giả. Ngồi trực tiếp trong rạp, tôi đã nghe được tiếng nấc của một nữ khán giả và cũng được chứng kiến một số khán giả khác chấm nước mắt. Giá như ở những đoạn diễn tình cảm với Nguyễn Huệ, Thu Huyền giấu được đôi mắt “long lanh đào lẳng” đi thì vai Ngọc Hân của cô sẽ còn tròn trịa nữa.

Còn một điều đáng tiếc cũng nên kể. Ngược với “Ông không phải là bố tôi” của đêm trước (lấy được cười nhưng không lấy được khóc) thì “Ngọc Hân công chúa” lấy được nước mắt nhờ sự thể hiện của diễn viên thì lại “quên” mất tiếng cười. Chèo mà vắng hề, sẽ khiến cho vở không có được những thăng trầm của cung bậc cảm xúc. (Những bản dựng trước của NH Chèo HN, vấn đề này có vẻ được chú ý hơn).

Dù có một vài chi tiết như vậy, khán giả ra khỏi rạp Đại Nam sáng nay có vẻ hể hả hơn tối qua. Họ vừa được xem một vở diễn mà độ chín và độ nhuần nhuyễn đã qua được ngưỡng điểm 8 trên thang điểm 10. Đã có một vài người chia sẻ với tôi ý này ý khác, và so sánh với vở diễn đêm trước. Phải nói thật thế này, khó có thể so sánh như vậy. “Ông không phải là bố tôi” chỉ là một trong những vở diễn hàng năm của NH Kịch HN; còn “Ngọc Hân công chúa”, cùng với “Nàng Si-ta” là của gia bảo, là máu thịt của Chèo HN. Họ đã nâng niu những bảo vật ấy suốt những năm qua; vì họ biết, có khi cả đời, cả vài đời làm nghề cũng đâu dễ được diễn trong những vở có kịch bản hay đến nhường ấy.

Cứ thử ngẫm mà xem, khi Thu Huyền thể hiện Ngọc Hân công chúa lần đầu đàn cho Nguyễn Huệ nghe - qua câu hát:

“Đi xa thế biết đến bao giờ anh trở lại.
Mái nhà xưa, hoa lý dịu dàng xưa.
Tiếng đàn em, không quên lãng bao giờ”

– thì đó đâu còn là câu hát thuần túy của vở diễn. Đó là câu hát mà những thế hệ đàn em đi sau gửi đến Người viết kịch đã dành cho họ những bảo vật quý giá để mang theo trong suốt đời làm nghề. Câu hát ấy, Thu Huyền hát hay quá... “Tiếng đàn em, không quên lãng bao giờ”.

Chỉ tiếc là

Đi xa thế biết đến bao giờ anh trở lại.../.