Quản lý tiền công đức: Nguồn lực để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa

Thăm vãn cảnh chùa mỗi dịp đầu xuân năm mới, phát tâm công đức “giọt dầu” là nét văn hóa mang ý nghĩa đẹp, như một chút công đức góp phần xây dựng, tu bổ đền, chùa. Công đức “giọt dầu” thể hiện sức lao động, sự chắt chiu công sức của phật tử. Người đi lễ, thành tâm dâng lên công đức đối với các bậc tôn kính Đức Phật, các vị thánh, anh hùng dân tộc ở các đền, chùa.

"Bình thường tôi đi chùa thì thường công đức vào trong hòm, thường là số tiền rất nhỏ, thường từ 1 nghìn, 2 nghìn đến 10 nghìn", "Bao nhiêu cũng được, 1.000 cũng được, 2.000 cũng được, 100 cũng được và 2 triệu… Tức là tùy tâm mình thôi", "Trăm dân, nghìn con nhang đệ tử. Tất cả mọi người đều về chùa thì chắc là được rất nhiều”.

Tuy nhiên, quản lý tiền công đức là một vấn đề thường gây nhiều tranh cãi bởi tính nhạy cảm và phức tạp. Tiền công đức do người dân tự nguyện đóng góp. Phương thức thể hiện lòng thành này cũng là nét đẹp văn hoá trong đời sống tinh thần của người Việt. Do không phải ngân sách Nhà nước nên việc đòi hỏi công khai minh bạch thường gặp khó khăn. Tuy nhiên, mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 04/2023 với nhiều điểm mới khoa học hơn, cụ thể hơn.

Với các lễ hội do cơ quan Nhà nước tổ chức thì đơn vị thực hiện phải có tài khoản tại Kho bạc Nhà nước hoặc Ngân hàng thương mại để phản ánh việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng kinh phí cho tổ chức lễ hội... theo hình thức chuyển khoản, thanh toán điện tử.

Đối với các trường hợp tiếp nhận bằng tiền mặt, các đơn vị phải cử người tiếp nhận, mở sổ ghi chép đầy đủ số tiền đã tiếp nhận. Nhà nước sẽ không quản lý tiền công đức, tiền tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội đối với cơ sở tín ngưỡng, tổ chức tôn giáo. Các cơ sở này tự quyết định và chịu trách nhiệm về tiếp nhận, quản lý, sử dụng tiền công đức, tài trợ.

Với quy định mới này, PGS,TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng: “Chúng ta rất rõ ràng rằng: Nhà nước không quản lý câu chuyện này nhưng Nhà nước sẽ giám sát sẽ theo dõi, kiểm tra quá trình sử dụng đó trên nguyên tắc là công khai, minh bạch, sử dụng đúng hiệu quả và đúng mục đích”.

Mới đây, Hiến chương Giáo hội phật giáo Việt Nam được tu chỉnh tại Đai hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ 9. Theo Hòa thượng Thích Huệ Thông, Phó Tổng Thư ký, Chánh văn phòng 2, Trung ương Giáo hội phật giáo Việt Nam thì Hiến chương lần này quy định rất cụ thể để tránh tình trạng sử dụng tiền của Tam bảo làm của riêng.

“Tu chỉnh hiến chương lần này xác định tài sản rất rõ ràng. Hầu hết các tài sản là tài sản chung. Bởi vì: khi người ta cúng dường là công đức cho Tam bảo. Tài sản cá nhân, nếu tu sĩ đó chứng minh được tài sản của riêng mình, cha mẹ cho riêng, người thân cho riêng, đặc biệt là tín đồ khi họ hiến cúng riêng cho vị đó” - Hòa thượng Thích Huệ Thông chia sẻ.

Với Hiến chương của Giáo hội phật giáo Việt Nam cùng với Thông tư 04 vừa được ban hành, người dân kỳ vọng việc quản lý tiền công đức sẽ đi vào bài bản, quy củ. Làm tốt được điều này không chỉ giúp cho hoạt động công đức, tài trợ tốt hơn, minh bạch hơn mà còn giúp cho lĩnh vực di tích, văn hóa nhận được thêm nhiều sự quan tâm, có thêm nguồn lực để bảo tồn và phát huy giá trị di sản, di tích./.