Chìa khóa nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khu vực ASEAN?

Tham dự hội nghị có khoảng 150 đại biểu ở 70 điểm cầu bao gồm các Bộ trưởng Lao động ASEAN; các Bộ trưởng Giáo dục ASEAN; Tổng thư ký ASEAN; Trưởng đại diện các tổ chức quốc tế, các đối tác đối thoại của ASEAN trong và ngoài khu vực, các đại diện thuộc Hội đồng Giáo dục nghề nghiệp ASEAN.

Về phía Việt Nam, tại điểm cầu Hà Nội, có khoảng 150 đại biểu với sự tham dự của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; Bộ trưởng Bộ LĐ-TBXH Đào Ngọc Dung; Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ. Cùng lãnh đạo một số bộ, ngành, viện nghiên cứu, Đại sứ các nước thành viên ASEAN, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản tại Việt Nam, một số trường đại học, trường nghề, các hiệp hội và các doanh nghiệp.

Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết, thế giới đang trải qua những biến đổi to lớn, trong đó có chuyển đổi số, cách mạng 4.0, các vấn đề an ninh phi truyền thống… nhưng hiện hữu nhất là dịch bệnh. Nhiều ngành sản xuất, phương thức sản xuất bị  thay thế, nhân công sẽ bị đào thải, nhưng phương thức sản xuất mới, việc làm mới sẽ ra đời. 

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng trong 10, 15 năm tới, hoặc 1/3 số công việc hiện tại sẽ bị thay thế bởi máy móc, trí tuệ nhân tạo (AI). Khoảng 40% lao động toàn cầu phải bổ sung kĩ năng mới đáp ứng yêu cầu công việc. Tỷ lệ này ở ASEAN còn cao hơn. Một nghiên cứu của tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, khoảng 5 nước ASEAN đưa ra dự báo 56% việc làm trong các nước này bị thể ảnh hưởng, thậm chí có thể bị thay thế bởi tự động hóa, trong vài thập kỷ tới. Đặc biệt từ 2020, Covid-19 ảnh hưởng đến 2,7 tỷ lao động toàn cầu tức 81% lao động toàn cầu. Theo một báo cáo chưa đầy đủ, quý 2 năm nay, thế giới có 480 triệu việc làm bị mất, con số này ở ASEAN là trên 42 triệu. 

Trong bối cảnh này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, nhất thiết tăng cường hơn nữa đổi mới giáo dục, để tất cả người dân ngay từ khi còn nhỏ phải được thôi thúc, khơi dạy tinh thần sáng tạo, rèn luyện kĩ năng thích ứng với sự thay đổi … 

“Với các nước châu Á, việc khuyến khích tư duy đổi mới, cổ vũ cái mới không chỉ đơn thuần là biết vâng lời, mà vẫn giữ khuôn phép, truyền thống đặc biệt quan trọng. Bên canh giáo dục trong nhà trường, cần đặc biệt chú trọng giáo dục bền vững, học tập suốt đời, phổ biến tri thức đến mọi người dân để tất cả mọi người, mọi tầng lớp, mọi lứa tuổi đều tiếp cận nhanh và tham gia cách mạng 4.0 một cách chủ động nhất”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Phó Thủ tướng cũng cho rằng, không chỉ giáo dục, đào tạo mà tất cả các chính sách bao gồm an sinh xã hội, tạo các mạng lưới an sinh, xóa đói giảm nghèo cũng cần phải thay đổi. Bên cạnh những cơ chế truyền thống cần thêm những cơ chế để tất cả mọi người lao động đều có cơ hội và nhận thức được nghĩa vụ tự mình cập nhật kiến thức, trang bị kĩ nghề nghiệp mới và thậm chí luôn sẵn sàng chuyển đổi nghề nghiệp. 

Đại dịch làm đứt gãy chuỗi sản xuất, cung ứng toàn cầu, một điểm đáng lưu ý là không chỉ lao động trong các ngành công nghiệp sử dụng lao động mà cả các lao động gia đình, lao động đơn lẻ, thậm chí lao động tự do kiếm sống qua ngày cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng và ảnh hưởng, dẫn đến nguy cơ một bộ phận người dân lâm vào khủng hoảng, một bộ phận trẻ em sẽ bị tước đi cơ hội phát triển. Trong bối cảnh này, buộc phải thích ứng với tương lai và thay đổi. 

Do đó, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhận định: “Đại dịch đặt ra yêu cầu nhìn lại thói quen làm việc và cả thói quen tiêu dùng của xã hội để có cơ chế chính sách tổ chức lại cho phù hợp hơn. Thực tế cho thấy, nước nào người dân có thói quen tích lũy, tính tương trợ cộng đồng cao thì khả năng thích ứng dường như tốt hơn khi phải buộc phải thực hiện các biện pháp giãn cách. 

Với sự phát triển của khoa học công nghệ, cũng như các mối đe dọa thường xuyên của các yếu tố an ninh phi truyền thống thì chúng ta phải đẩy mạnh hợp tác đa phương, đa chiều để thiết lập những mạng lưới, những cơ chế kết nối rất linh hoạt giữa các chính phủ, với tổ chức, các doanh nghiệp và người dân. 

Mọi chính sách, trong đó có chính sách lao động cần được hoạch định dựa trên  quy mô và tầm nhìn không chỉ bó hẹp từng tổ chức, cộng đồng, từng quốc gia mà còn mở ra ở tầm khu vực và trên thế giới”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói. 

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh tới vai trò chung tay của toàn xã hội trong phát triển nguồn nhân lực. Trong đó có sự định hướng và dẫn dắt của nhà nước, sự tham gia của mọi người dân và đặc biệt là sự tham gia của khu vực tư nhân. 

Trong phát triển nguồn nhân lực, các doanh nghiệp không chỉ phát triển nhân lực cho chính mình mà còn tham gia vào quá trình đào tạo cho cả cộng đồng.  

Đại diện Việt Nam, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định, Việt Nam cam kết, sẽ luôn tích cực phối hợp chặt chẽ với các thành viên các đối tác trong việc thực hiện lộ trình này và biến những cam kết chính trị trở thành hiện thực.       

Phát triển nguồn nhân lực là kim chỉ nam cho sự phát triển của ASEAN         

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung cho biết: “Chúng ta đang sống và làm việc trong một thời đại khi tiến bộ khoa học công nghệ đang có tác động sâu sắc lên mọi mặt của đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của tất cả các nước”.

Chính vì vậy, việc ứng dụng công nghệ và số hóa là nhân tố góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động, tạo điều kiện cho việc ra đời và phát triển các sản phẩm mới, các mô hình sản xuất kinh doanh mới, thị trường mới và cơ hội việc làm mới.

Bộ trưởng cũng bày tỏ, quá trình đổi mới công nghệ cũng đặt ra không ít những thách thức do sự gia tăng tính phân đoạn trong quy trình sản xuất, làm xuất hiện các công việc đòi hỏi kiến thức và kỹ năng mới.

Ngoài ra, thế giới việc làm cũng đang có những sự thay đổi sâu sắc trước những tác động của biến đổi khí hậu, của xã hội già hóa, của dịch bệnh và đặc biệt là đại dịch Covid-19 đang diễn ra hiện nay.

Nhận thức được những cơ hội cũng thách thức đặt ra từ những tác động trên, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng, phát triển nguồn nhân lực chính là chìa khóa để nâng cao năng suất lao động và nâng cao tính cạnh tranh của khu vực để phù hợp với một thế giới công việc đang đổi thay.

Nhận định về vai trò của nhân lực, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết: "Phát triển nguồn nhân lực cũng chính là một trong những mục tiêu lâu dài, là kim chỉ nam cho sự phát triển của Cộng đồng Asean như đã được ghi trong Hiến chương Asean. Trong điều kiện thế giới đang đổi thay nhanh chóng, ASEAN luôn xác định lấy con người là trung tâm của quá trình phát triển, bởi xét đến cùng thì tăng trưởng và phát triển bền vững cũng chính là để phát triển con người và vì con người".

Chính vì vậy, Việt Nam đã chọn phát triển nguồn nhân lực là một trong những ưu tiên của Cộng đồng Văn hóa - Xã hội Asean, góp phần thúc đẩy phát triển của Cộng đồng Kinh tế, tăng cường khả năng chủ động thích ứng của ASEAN.

Nhấn mạnh vấn đề giải quyết việc làm cho người lao động trong khu vực, nhất là đối với nhóm lao động chịu ảnh hưởng do dịch Covid-19, ông Tuan Haji Awang Bin Hashim, thứ trưởng Bộ Nguồn nhân lực Malaysia cho rằng: “Để tập trung thúc đẩy, khôi phục nền kinh tế ASEAN trong bối cảnh hiện nay, việc tiếp tục đóng góp và mục tiêu phát triển bền vững là hết sức cần thiết và quan trọng. Trong đó, những mục tiêu như: việc làm xanh, kỹ năng xanh cần phải được thúc đẩy trong lực lượng lao động của chúng ta. Điều nay đòi hỏi những yêu cầu công việc mới, kỹ năng mới, kể cả công nghệ và các chính sách. Chúng ta cần nhấn mạnh, đâu là những kỹ năng cần thiết ở tương lai trong khu vực, bao gồm việc đào tạo nghề, tăng cường đào tạo lại, nâng cao lại các kỹ năng cho người lao động.  Qua đó, cộng đồng ASEAN sẽ nâng cao khả năng sinh kế cho người lao động. Điều này đòi hỏi giải quyết việc làm cho người lao động đòi hỏi hơn bao giờ hết, đặc biệt là những nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid- 19”.

Thứ trưởng Bộ Nguồn nhân lực Malaysia hy vọng, thông qua hội nghị, các nước có thể học hỏi thêm nhiều kinh nghiệm lẫn nhau để có tương lai việc làm vững mạnh hơn./.