Điều chưa biết về đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn

Năm 1959, nhằm phá thế “độc tuyến” phía Đông Trường Sơn, Đoàn 559 nhận nhiệm vụ “lật cánh” sang phía Tây, qua nước bạn Lào, mở thêm một tuyến đường chi viện mới cho chiến trường miền Nam.

Từ đó đường Hồ Chí Minh phía Tây Trường Sơn đã trở thành tuyến đường huyết mạch, vận chuyển trọng yếu nhất của quân đội Việt Nam và Lào trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trở thành biểu tượng của tình hữu nghị đặc biệt, liên minh chiến đấu Việt - Lào.

Những địa danh nổi tiếng ta từng nghe như: Bandong, Sepon, Muangphine, Muangnong, rồi đường 9 Nam Lào, là nhánh chính của đường Hồ Chí Minh sườn Trường Sơn Tây.

Nhiều cung đường 9 đã được nâng cấp khang trang

Ngày nay, con đường huyền thoại ấy đã nằm lẫn dưới những tán rừng của Lào, nhưng giá trị, ý nghĩa thì mãi mãi trường tồn.

Ông Vilayvan Phomkhe - Bộ trưởng Bộ Nông-Lâm Lào, một nhân chứng, từng là Tỉnh trưởng Savanakhet cho biết, đường Hồ Chí Minh trên đất Lào có hơn 20 nhánh. Đường có nhiều tên gọi khác nhau nhưng tựu chung vẫn là đường Hồ Chí Minh.

Ông Vilayvan Phomkhe giải thích: “Đường Hồ Chí Minh là con đường thiên biến vạn hóa, không dưới 20 nhánh, trong đó gồm đường cho ô tô, đường giao liên, đường đi bộ gùi hàng, đường cho xe đạp thồ, rồi đường liên bản. Ngoài ra còn có các con sông Sepon, Sebang Hieng là giao thông thủy. Dù hình thức nào thì tuyến giao thông này đều là đường mòn Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn”.

“Trong thời gian tôi làm Tỉnh trưởng Savanakhet, tôi đã chỉ đạo xây dựng cột mốc km 0 nằm trên trục đường từ Muangphine đến Muangnong để nhân dân biết rằng: Đây là đường Hồ Chí Minh và cũng là để các thế hệ sau ghi nhớ”, ông Vilayvan Phomkhe cho biết thêm.

Theo tài liệu được công bố mới đây của Ban Tuyên huấn Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào, đường Hồ Chí Minh trên đất Lào dài hơn 20.000 km, qua 7 tỉnh của Lào là Borikhamxay, Khammuan, Savanakhet, Champasak, Sekong, Salavan và Attapeu.

Đường được xây dựng đến đâu sử dụng đến đó, vừa vận hành vừa sửa chữa, khắc phục trong suốt quãng thời gian 16 năm (từ 1959 đến 1975).

Đường Hồ Chí Minh trên đất Lào đã phục vụ vận chuyển gần 1,2 triệu tấn lương thực và vũ khí đạn dược, phục vụ chiến trường ba nước Đông Dương (trong đó riêng phục vụ chiến trường Lào và Campuchia 580.000 tấn. Vận chuyển xăng dầu 515 triệu lít).

Trung tâm TP Caysone Phomvihane tỉnh Savanakhet

Đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn đã hứng chịu 11.135 trận đánh phá của địch với hơn 3 triệu tấn bom mìn, làm hy sinh 19.800 người, 40.000 người bị thương, 14.540 phương tiện bị phá hủy, 703 khẩu pháo bị hư hỏng, 90.000ha ruộng nương, vườn tược của dân bị thiệt hại.

Chỉ tính riêng năm 1969, máy bay Mỹ đã bắn phá 180 làng bản nằm trên tuyến đường này, làm 481 người chết, 340 người bị thương.

Quân và dân đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn đã bắn rơi 2.455 máy bay các loại, đánh lui 1.293 trận tấn công của quân địch.

Ông Khammat Navongphachan - Bí thư kiêm Chủ tịch huyện Muangphine – một huyện anh hùng nằm trên tuyến đường 9, nguyên là chiến sĩ giao liên nhớ lại: “Huyện chúng tôi đã đóng góp cho tuyến đường này gồm dân công, giao liên; dẫn đường cho bộ đội Việt Nam và Lào qua vùng ác liệt nhất. Mặc dù trên bộ, trên không đều bị địch oanh kích, nhưng người dân Muangphine chúng tôi vẫn hăng hái đưa bộ đội, vào chiến trường, làm giảm tối đa những tổn thất cho lực lượng”.

Ông Bounta Nitha - Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Savannakhet, nguyên chiến sĩ Tiểu đoàn Phòng không Se Pon – Muangphine, nói: “Đường Hồ Chí Minh là tuyến đường vô cùng quan trọng. Nếu không mở tuyến đường này, việc giải phóng miền Nam Việt Nam sẽ gặp trở ngại lớn. Chính vì vậy, hai Đảng, hai Chính phủ Việt Nam và Lào đã thống nhất mở tuyến đường này”.

Đài tưởng niệm liên quân Việt- Lào tại Muangphine

Trong bài phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Lào Chummaly Xayasone nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ Ngoại giao Việt Nam - Lào, đã đánh giá: “Đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn còn là chiến trường khốc liệt nhất với bao hy sinh mất mát tổn thất của nhân dân Lào mà không thể kể hết được. Đường Hồ Chí Minh còn là biểu tượng tinh thần quốc tế cao cả và tình đồng chí, anh em của Việt Nam- Lào đã kề vai sát cánh đánh bại kẻ thù chung. Ở đó mồ hôi, nước mắt, máu và cuộc đời của các chiến sĩ quân đội Việt Nam và Lào đã quện lẫn để cho chiến thắng của cách mạng, giải phóng và thống nhất đất nước của chúng ta”.

Hôm nay, đến Bandong, Sepon, Muangphine, Muangnong, đi trên đường 9 Nam Lào, một nhánh của đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn, ta vẫn có thể hình dung được, sau những ngọn núi, con sông, dấu tích của hàng ngàn binh trạm, hệ thống kho tàng, trạm giao liên, bệnh viện, trạm xá… của liên quân Việt Nam và Lào.

Còn lại đây những tượng đài chiến sĩ Việt Nam và Lào sừng sững, sát cánh bên nhau, hiên ngang trên những xác pháo, xe tăng, máy bay và bom đạn của quân thù trên mảnh đất này./.