Được trợ giá, ưu đãi đủ đường, vì sao người dân “quay lưng” với xe buýt?

Những năm qua, các địa phương đã dành nhiều ưu tiên cho vận tải hành khách công cộng, đặc biệt là xe buýt. Các đơn vị vận hành không ngừng nâng cao chất lượng phương tiện, chất lượng phục vụ, tuy nhiên xe buýt vẫn là một loại hình vận tải chậm phát triển, không thu hút được số lượng đông đảo người dân ưu tiên sử dụng.

Một sự việc hi hữu chưa từng có tiền lệ trong lĩnh vực kinh doanh vận tải công cộng xảy ra ở Hà Nội là doanh nghiệp Bắc Hà xin trả lại tuyến; rồi một loạt đơn vị kinh doanh vận tải xe buýt tại TP Hồ Chí Minh "đồng thanh" kêu lỗ vì không có khách hàng.

Tại buổi tọa đàm “Để xe buýt thực sự là một lựa chọn văn minh” do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều nay (25/7), theo các chuyên gia, để thu hút người dân sử dụng, những doanh nghiệp xứng đáng vừa về văn hóa phục vụ vừa chất lượng phục vụ thì nên được lựa chọn.

Người dân không mặn mà với xe buýt

Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia, nhà quản lý đã thảo luận nhiều vấn đề nóng liên quan hoạt động của xe buýt. Nhiều câu hỏi được đặt ra như mỗi năm chi hàng nghìn tỷ đồng để trợ giá, nhưng xe buýt vẫn kêu lỗ, trong khi đó lại có địa phương 100% xe buýt không được trợ giá nhưng "sống khỏe".

Dư luận băn khoăn vấn đề: Cơ chế quản lý nói chung và trợ giá xe buýt nói riêng có còn phù hợp? Có hay không sự lãng phí trong việc trợ giá? Tại sao những tồn tại, hạn chế trong lĩnh vực vận tải xe buýt đã diễn ra nhiều năm mà vẫn chưa có lời giải căn cơ? Làm thế nào để "vực dậy" vận tải xe buýt?…

Ông Nguyễn Văn Thanh - nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam phải thốt lên: Có thể nói, rất buồn về thực trạng hiện nay có việc hoạt động của xe buýt công cộng tại các đô thị lớn, đặc biệt là TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, còn nhiều vấn đề tồn tại và tồn tại nhiều năm nay nhưng chưa giải quyết được.

Theo ông Thanh, hành khách thì quay lưng với xe buýt, nhiều người cảm thấy không còn thói quen đi xe buýt nữa bởi mất mấy tháng, thậm chí cả năm trời không đi và họ đã dần quen đi xe cá nhân nên muốn phục hồi lại càng khó khăn hơn.

“Nếu càng ít khách đi thì trợ giá cho các doanh nghiệp xe buýt lại bị giảm xuống, tiền để đổi mới phương tiện, tiền để đầu tư cho hạ tầng xe buýt, thậm chí lương để trả cho cán bộ nhân viên của công ty sẽ còn gặp nhiều khó khăn”, ông Thanh nhìn nhận.

Lấy ví dụ về xe buýt của công ty Phương Trang, TS. Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã khẳng định, với quyết tâm của họ, không cần trợ giá vẫn có lãi. Nếu làm tốt, trợ giá là thừa.

Theo ông Nhưỡng, công ty Phương Trang là doanh nghiệp đã nghiên cứu thị trường sau đó xây dựng kế hoạch và quyết tâm thực hiện, hoạt động theo kế hoạch này. Bên cạnh đó, doanh nghiệp này còn chú ý đến chất lượng dịch vụ, khách được phục vụ tốt, an toàn và những mục tiêu đặt ra đạt được…thì sẽ có hiệu quả kinh tế.

“Yếu tố chủ quan quyết định chứ không chỉ may mắn. Phương Trang là doanh nghiệp lớn và rất mạnh dạn khi xác định lỗ và chịu rủi ro để thành công. Như vậy, có thể thấy rõ một công thức là phương tiện hiện đại cùng với chất lượng tốt, hài lòng khách hàng sẽ cho ra hạch toán tốt”, ông Nhưỡng nói.

Cũng liên quan đến vấn đề này, ông Đào Viết Ánh - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần xe khách Phương Trang cho rằng, khi tham gia đấu thầu một tuyến xe buýt nào, doanh nghiệp sẽ biết được mức trợ giá ở trong đó. Sau khi tiếp nhận thông tin, doanh nghiệp có trách nhiệm khảo sát, tính toán tất cả chi phí để từ đó biết được mức trợ giá có phù hợp hay không. Khi đã quyết định tham gia đấu thầu và nhận đặt hàng với mức trợ giá ấn định thì không thể than lỗ để lấy lý do bỏ tuyến, ngưng tuyến, không tiếp tục khai thác.

“Doanh nghiệp khi đã nhận trợ giá từ ngân sách Nhà nước thì cần có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ của mình, không thể báo lỗ, yêu cầu tăng mức trợ giá hay ngừng khai thác tuyến như hiện nay”, ông Đào Viết Ánh chia sẻ thêm.

Không chọn "quân xanh, quân đỏ", bỏ cơ chế "xin-cho"

Thực tế hiện nay rất nhiều bến xe buýt của các tỉnh chất lượng phương tiện xuống cấp, bị phản ánh về thái độ phục vụ, đội ngũ nhân viên lái xe... gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh của xe buýt trong lòng người dân.

Theo ông Đào Viết Ánh, việc chất lượng xe buýt không tốt xuất phát từ hai lý do chính. Thứ nhất xuất phát từ chính bản thân doanh nghiệp vận tải vì mục tiêu lợi nhuận mà bỏ quên trách nhiệm xã hội, từ đó thiếu sự đầu tư, đổi mới, thiếu chuyên nghiệp khiến xe buýt càng ngày càng đi xuống. Thứ hai, ở một số tỉnh thành phố, các giải pháp nâng cao chất lượng xe buýt chưa được đồng bộ, chưa đi vào thực tiễn đời sống.

“Các địa phương cần nghiên cứu đề án xe buýt của riêng mình và tạo hành lang pháp lý để doanh nghiệp đầu tư. Phải nghiên cứu nhu cầu đi lại của người dân để tổ chức đấu thầu nhằm kêu gọi các doanh nghiệp vận tải tham gia. Những tuyến kém phải yêu cầu doanh nghiệp đổi mới và cải thiện dịch vụ, nếu hết thời hạn không thực hiện thì thu hồi để các doanh nghiệp uy tín tham gia”, ông Đào Viết Ánh chia sẻ.

Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nếu không giải quyết được vấn đề vận tải xe buýt công cộng thì đường phố ách tắc vẫn hoàn ách tắc. Quan trọng là giao thông công cộng bằng xe buýt cần được cải thiện, người dân đa số phải sẵn sàng chọn phương tiện giao thông công cộng là xe buýt. Không có giải pháp nào khác. Nếu tiếp tục để hàng triệu người đi xe máy, rồi nếu người dân giàu có lên, sang trọng lên, đi ô tô nữa thì vẫn rơi vào bế tắc.

Đề xuất phương án nâng cao chất lượng, thu hút người dân sử dụng xe buýt, TS. Nguyễn Sĩ Dũng nhận định: Trước hết tính đến đổi mới và nghiên cứu xây dựng một quy hoạch rất khoa học, nâng cao chất lượng hệ thống xe buýt. Tiếp theo, áp dụng cơ chế thị trường để chọn được những doanh nghiệp có năng lực nhất cung cấp dịch vụ này.

“Đây là một dịch vụ công, nói về thuận lợi, doanh nghiệp có thương quyền rất lớn. Những doanh nghiệp xứng đáng cả về văn hóa phục vụ cả về chất lượng phục vụ thì nên được lựa chọn”, ông Dũng nói.

Bên cạnh đó, các nhà quản lý, chuyên gia cũng yêu cầu các địa phương cần nghiên cứu đề án xe buýt của riêng mình và tạo hành lang pháp lý để doanh nghiệp đầu tư. Phải nghiên cứu nhu cầu đi lại của người dân để tổ chức đấu thầu nhằm kêu gọi các doanh nghiệp vận tải tham gia.

Quá trình đấu thầu công khai minh bạch và kèm bộ tiêu chí chất lượng dịch vụ để người dân biết và chấp nhận chất lượng dịch vụ. Đừng bao cấp xin cho nữa để doanh nghiệp tự quyết định chất lượng dịch vụ, người dân cũng tự quyết định, chất lượng cao thì giá cao mà chất lượng vừa thì vừa tiền.

“Những tuyến kém phải yêu cầu doanh nghiệp đổi mới và cải thiện dịch vụ, nếu hết thời hạn không thực hiện thì thu hồi để các doanh nghiệp uy tín tham gia”, chuyên gia khuyến cáo./.