Hiện cả nước có gần 27,5 triệu hội viên Hội khuyến học (chiếm 28% dân số); 9.500 xã, phường, thị trấn được đánh giá, xếp loại “Cộng đồng học tập” cấp xã và trên 16.300 cơ quan, đơn vị đạt tiêu chí “Ðơn vị học tập” cấp huyện, cấp tỉnh. Các dòng học học tập, làng xã học tập hay những chính sách khuyến học, khuyến tài giúp nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực đã minh chứng rõ nét cho truyền thống hiếu học của dân tộc Việt Nam và đóng góp vào sự phát triển, đổi mới của đất nước.

Tuy nhiên, việc học tập và học tập suốt đời thời gian qua còn có những bất cập. Không ít người dân và cả các cán bộ, công chức, viên chức vẫn có tâm lý ngại học, tự bằng lòng với bản thân. Chương trình đào tạo, giảng dạy trong các nhà trường hiện chưa sát với thực tế, chưa có tính ứng dụng cao khiến sinh viên ra trường khó tiếp cận với thực tế công việc... Đây cũng là ý kiến của bà Phạm Thị Thà, Phó Chủ tịch thường trực Hội Khuyến học TP Hải Dương (tỉnh Hải Dương) và ông Vũ Văn Duẩn, Giám đốc Công ty Cổ phần Tư vấn và Giải pháp tiếp vận Anslog (quận Ngô Quyền, TP Hải Phòng) nói: "Đôi chỗ, việc học tập vẫn còn hình thức; có chỗ thấm nhuần có thể triển khai tốt nhưng có chỗ, có một bộ phận người dân chưa chú trọng trong việc học tập suốt đời. Vẫn còn một bộ phận nhỏ công chức không cố gắng học tập, khó khăn trong việc thực hiện học tập suốt đời.

Hiện các bạn trẻ tốt nghiệp ĐH được đào tạo nhiều về ngoại ngữ và tin học, đó là lợi thế rất lớn. Tuy nhiên, các bạn còn thiếu nhiều kiến thức về kỹ năng mềm, kiến thức nền tảng và chưa được thực hành nhiều. Giữa doanh nghiệp và cơ sở đào tạo cần phải có trao đổi với nhau nhiều hơn để phía cơ sở đào tạo hiểu rằng doanh nghiệp cần nhân sự như thế nào, để từ đó thiết kế chương trình đào tạo phù hợp”.

Khảo sát của Chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) được Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) công bố năm 2023 cho thấy học sinh Việt Nam đạt điểm cao trong các bài kiểm tra tiêu chuẩn (xếp thứ 31/81 về toán học, đứng thứ 2 khu vực ASEAN) nhưng lại yếu về khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề thực tiễn (xếp thứ 49/81). Điều này phần nào cho thấy mô hình giáo dục của nước ta hiện vẫn chú trọng việc dạy kiến thức và luyện thi, thay vì phát triển năng lực tư duy và khả năng học tập độc lập.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Ngọc Thưởng cho rằng, kỹ năng tự học, tự nghiên cứu, đặc biệt là trong học sinh, sinh viên hiện còn yếu; việc học còn ỷ lại vào nhà trường và thầy cô.

“Chúng ta còn có phong trào dạy thêm, học thêm tràn lan, học theo phong trào, sính bằng cấp, không xác định rõ mục tiêu, mục đích. Đấy là một trong nhưng hạn chế rất lớn. Để hình thành kỹ năng tự học không phải ngày một ngày hai mà phải hết sức kiên trì, bền bỉ; phải hình thành cho các em thói quen tự đọc, hình thành năng lực tự khám phá, tự đặt các câu hỏi, tự tìm vấn đề và giải quyết vấn đề… Tự học là chủ động học nhóm, học thầy, học bạn, học ở mọi nơi thì mới từng bước hình thành phẩm chất và năng lực tự học…”- Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nói.

Trước thách thức và cơ hội của cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện nay, việc tự học và học tập suốt đời, xây dựng xã hội học tập càng đặt ra yêu cầu cấp thiết. Nếu không nỗ lực tự học, mỗi cá nhân sẽ tụt hậu, không đáp ứng được yêu cầu của công việc. Ngược lại, sự tự học, tự hoàn thiện và nâng cao chuyên môn, kỹ năng sẽ giúp chúng ta tự tin, chủ động, hào hứng đón nhận những cơ hội và đổi thay.

Đồng tình với quan điểm này, ông Hoàng Duy Đỉnh, Chủ tịch Hội Khuyến học TP Hải Phòng cho rằng, xu hướng thời đại, việc học không còn là yêu cầu mà là mệnh lệnh, là bắt buộc đối với mỗi người; nếu không học, chúng ta sẽ bị đẩy lùi lại và tụt hậu, bị đào thảo ra khỏi guồng quay của sự phát triển.

“Kỷ nguyên 4.0 tác động đến từng người. Khi cơ chế tuyển dụng đồng thời với thanh lọc, loại bỏ những người năng lực kém, khả năng lao động không cao thì đồng nghĩa với việc trả lương theo khối lượng và chất lượng công việc. Những người có trình độ, năng lực trong sản xuất, thực hiện nhiệm vụ thì được hưởng lương cao hơn. Cơ quan Nhà nước phải tiếp tục sắp xếp vị trí việc làm theo năng lực, theo khả năng của mỗi người; cho nên, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và nhân viên, người lao động trong doanh nghiệp không thể lười được, buộc phải học”- ông Đỉnh nói.

Đất nước đang bước sang một kỷ nguyên mới hướng tới xây dựng một Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc. Học tập và học tập suốt đời không chỉ là bắt buộc, là quy luật tất yếu đối với mỗi cá nhân mà còn vì sự phát triển của dân tộc. Điều này đang được chứng minh khi cả nước đang quyết liệt thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.

PGS.TS. Nguyễn Chu Hồi, Đại biểu Quốc hội khoá XV cho rằng, chúng ta cần thay đổi quan điểm, tư duy về việc học. Nội hàm của việc học rất rộng, không chỉ là học kiến thức trong nhà trường mà còn là học cách sống ngoài xã hội, học cách vượt qua khó khăn, học cách chuyển đổi thách thức thành cơ hội… Học để lấy kiến thức, để hiểu biết, học để có kỹ năng làm việc tốt hơn, tạo ra sản phẩm cho xã hội tốt hơn; học không chỉ để hơn mình ngày hôm qua mà còn để không ngừng vươn lên...

“Chúng ta đang sống trong một thời đại thế giới chuyển đổi (global change), chuyển đổi từ thiên nhiên, khí hậu, chuyển đổi trong toàn cầu hoá, chuyển đổi số… Nó đòi hỏi một người hoàn toàn có kiến thức và kỹ năng và chỉ có học mới là công cụ mang lại cho họ cái đó. Chỉ khi anh làm chủ được kiến thức và anh có kỹ năng sống, kỹ năng về công nghệ thì khi đó mới nói câu chuyển đổi mới sáng tạo, tạo ra những sản phẩm để làm bứt phá các nút thắt, tháo gõ khó khăn. Cho nên, học là nền tảng, nó vừa là công cụ, vừa là mục tiêu, vừa là phương thức”- PGS.TS. Nguyễn Chu Hồi nói.

Học tập suốt đời không chỉ là trách nhiệm của mỗi người mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc, góp phần quyết định sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới. Khi tất cả chúng ta đồng lòng, không ngừng học hỏi và sáng tạo, đất nước mới có thể vươn mình và phát triển mạnh mẽ.

Học tập và học tập suốt đời đã trở thành quy luật tất yếu, vì sự phát triển của đất nước. Trong sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ hiện nay, mỗi cá nhân phải không ngừng học tập để trở thành những “công dân số”, sự phát triển của xã hội học tập gắn với xu hướng "số", yêu cầu "xanh". Nội dung này sẽ được chúng tôi tiếp tục đề cập trong bài 3 của loạt phóng sự: Xã hội học tập và mô hình học tập suốt đời trong kỷ nguyên “số” và tư duy “xanh”. 

Hà Nội ra Nghị quyết tăng cường khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập

VOV.VN - Về mục tiêu cụ thể, Nghị quyết nêu, phấn đấu đến năm 2025 năng lực cơ bản và trình độ của người dân, tỷ lệ lao động được qua đào tạo đạt 75 - 80%; người trong độ tuổi lao động được trang bị năng lực thông tin đạt 50%; người trong độ tuổi lao động được trang bị kỹ năng sống đạt 50%...