Doanh nghiệp Nhà nước vẫn lấy đi nhiều hơn là đóng góp

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị yêu cầu các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước tập trung thực hiện đẩy mạnh tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước (DNNN).

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong quý I/2014, trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung quy định về bán, giao DNNN; trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo Quyết định về đánh giá việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước đối với DNNN và Quyết định về quản trị công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu.

Nhiều chuyên gia lo ngại tình trạng vốn "chạy lòng vòng" trong các DNNN.

Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những địa phương có tỷ lệ đề án tái cơ cấu DNNN được phê duyệt thấp nhất trong cả nước. Lãnh đạo Thành phố đã tỏ ra khá sốt ruột về tốc độ cổ phần hóa DNNN và đã nhận lỗi với Thủ tướng ngay tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ tái cơ cấu DNNN năm 2014 diễn ra mới đây tại Hà Nội.

Trong thông điệp đầu năm của Thủ tướng, trong hầu hết các chỉ đạo của mình, người đứng đầu chính phủ đều nêu quyết tâm đẩy mạnh tái cơ cấu, cổ phần hóa DNNN. Mệnh lệnh “thép” đã được đưa ra: Sẵn sàng cách chức lãnh đạo DNNN nếu chậm cổ phần hóa. Và bằng chứng là Bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng đã từng “trảm” lãnh đạo DNNN vì chậm cổ phần hóa DN.

Và đến hôm nay, mệnh lệnh này một lần nữa được thể hiện rõ hơn khi lãnh đạo 29 DNNN của TP HCM đã ký cam kết sẽ chấp hành các hình thức kỷ luật (bị hạ bậc lương, khiển trách hoặc chuyển công tác, bị cách chức) nếu không thực hiện kế hoạch cổ phần hóa công ty đúng hạn từ nay đến cuối năm 2015.

Theo đánh giá chung, việc cổ phần hóa các DN cung ứng sản phẩm dịch vụ công ích hoặc hoạt động mang tính đặc thù gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, các đơn vị cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích thụ hưởng toàn bộ hoặc một phần từ ngân sách địa phương có mức phí thấp hoặc không thu phí. Mức hỗ trợ từ ngân sách theo kế hoạch không đạt định mức kinh tế kỹ thuật vì vậy không có nguồn thu để đảm bảo tái đầu tư. Do vậy, chủ trương cổ phần hóa gặp nhiều khó khăn do không thu hút được nhà đầu tư khi cổ phần hóa… Từ đó, làm cho quá trình thực hiện cổ phần hóa không đạt kế hoạch đề ra. Điển hình có những công ty thực hiện cổ phần hóa nhưng tỷ lệ vốn Nhà nước sau cổ phần hóa chiếm trên 95% vốn điều lệ, số cổ phần bán ra chủ yếu là bán cho người lao động được hưởng ưu đãi.

Các chuyên gia nói gì?

Tiến sĩ Võ Trí Thành- Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, quyết tâm chính trị để cải cách đang rất lớn nhưng cần phải bắt tay thực hiện.

Không trực tiếp đề cập đến vấn đề đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, nhưng Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành- Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR) cũng hàm ý, không nên thấy kinh tế có tín hiệu phục hồi mà cho rằng mô hình kinh tế của Việt Nam đang đi đúng hướng.

Phân tích rõ hơn về nội dung này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, từ trước đến nay, doanh nghiệp nhà nước đã mở rộng sản xuất, kinh doanh ở quá nhiều lĩnh vực, mà lẽ ra, nhân dân phải làm.

“Tại hội nghị triển khai nhiệm vụ tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước 2014-2015 diễn ra hôm 18/2, Thủ tướng Chính phủ đã nói rõ, doanh nghiệp nhà nước đóng góp vào 30% ngân sách, nhưng lại sử dụng 50% nguồn vốn tín dụng, chứng tỏ họ vẫn lấy đi nhiều hơn là đóng góp”, bà Phạm Chi Lan nhấn mạnh.

Đề cập sâu hơn về công tác cổ phần hóa, bà Phạm Chi Lan lưu ý, cần tuyệt đối tránh tình trạng doanh nghiệp nhà nước này bán, doanh nghiệp nhà nước khác trong cùng một tập đoàn mua lại. Cuối cùng thì tài sản đó vẫn loanh quanh trong doanh nghiệp nhà nước mà không ra ngoài được. Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước không phải chuyển mọi nguồn lực từ khu vực nhà nước sang khu vực tư nhân, mà nên được hiểu ở đây là nhà nước sẵn sàng lui lại về mặt kinh doanh thị trường, chuyển dịch cơ hội kinh doanh. Nhà nước sẵn sàn rút đi để nhường chỗ cho nhân dân. Tài sản và vốn nhà nước đang sử dụng được chuyển một phần ra bên ngoài. Nhà nước bán bớt cổ phần để thu lại tiền, tái đầu tư.

Bà Lan cho rằng, nên thuê các chuyên gia, tổ chức đánh giá độc lập bên ngoài để làm tốt quá trình chuyển hóa, tránh lãng phí nguồn lực của Nhà nước và thêm điều kiện cho khu vực tư nhân phát triển.

Đề án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp giai đoạn 2011- 2015 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Theo đó, đến năm 2015, phải cổ phần hóa 531 doanh nghiệp; sáp nhập, hợp nhất 25 doanh nghiệp; giải thể, phá sản 16 doanh nghiệp và giao, bán 10 doanh nghiệp.

Báo cáo của Bộ Tài chính cũng cho biết, trong số 3.576 doanh nghiệp được sắp xếp, cổ phần hóa từ trước đến nay, thì có 85% doanh nghiệp có doanh thu năm sau cao hơn năm trước khi sắp xếp, cổ phần hóa; gần 90% doanh nghiệp sau khi sắp xếp, cổ phần hóa có lợi nhuận năm sau cao hơn năm trước; 86% doanh nghiệp đóng góp vào ngân sách nhà nước của năm sau cao hơn năm trước, chứng tỏ cổ phần hóa là hướng đi đúng cho doanh nghiệp nhà nước để tái cơ cấu kinh tế./.