Giá xăng dầu tăng nhanh, giảm chậm vì thuế?

Thuế không ổn định

Nhìn lại kết cấu giá xăng dầu năm 2012, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) phân tích: Giá bình quân của thế giới đối với mặt hàng xăng chỉ tăng 3% so với 2011, nhưng giá xăng bình quân trong nước lại tăng 11%, điều này phải giải thích bằng cách thức khác. Trong công thức giá của Nghị định 84 quy định rất minh bạch các cấu thành yếu tố giá, trong đó có vấn đề về thuế, tỷ giá, giá quốc tế. Ba dữ kiện này cùng “chạy” cả thì rõ ràng ảnh hưởng đến giá cuối cùng.

Ổn định thuế sẽ khắc phục xăng tăng nhanh, giảm chậm (ảnh minh họa)

Nhấn mạnh mấu chốt quan trọng nằm ở khâu thu thuế xăng dầu, ông Bảo chỉ rõ: Việc tổ chức vận hành thuế, trong suốt thời gian dài, thiên về bình ổn giá, nghĩa là giá thế giới cao thì điều chỉnh hạ thuế, để giá bán thấp, thậm chí nhiều thời điểm thuế về bằng 0%, đương nhiên giá bán sẽ không theo xu thế thế giới, chỉ tăng vừa phải. Chứng tỏ Chính phủ và Bộ Tài chính quan tâm bình ổn giá và khi giá hạ thì Bộ Tài chính điều chỉnh thuế, nhưng khi điều chỉnh thuế tăng lên thì cơ hội hạ giá lại không còn.

Lấy ví dụ trong năm 2012, ông Bảo cho biết, gần như thuế bằng 0% trong 6 tháng đầu năm và phải sử dụng quỹ bình ổn giá để tránh giá xăng dầu tăng cao. Tất yếu đến nay, khi giá xăng dầu thế giới hạ thì phải có thuế. Do đó, “nếu nhìn cả chu trình dài, có vẻ không minh bạch”.

“Đây chính là bất cập trong cả 3 văn bản, từ Quyết định 187, Nghị định 55 và Nghị định 84, cả 3 đều không thực hiện được điều khoản về giá, các điều khoản khác rất tốt. Những bức xúc của dư luận về giá xăng dầu tăng nhanh giảm chậm là vì thế” - ông Bảo đặc biệt nhấn mạnh.

Để giải quyết vấn đề này, theo ông Bảo, phải thực hiện đúng quy định ổn định thuế. Bởi vì các Nghị định đều nói thuế phải ổn định. Mục tiêu thứ nhất của thuế là nguồn thu ngân sách chính, mục tiêu tiếp theo mới là giá. Còn thời gian điều chỉnh 30 ngày, tính ổn định cao hơn, 10 ngày sẽ nhanh hơn.  Với doanh nghiệp, ông Bảo cho rằng, khoảng thời gian này không quan trọng, vì liên quan đến dự trữ lưu thông. Nếu quy định 10 ngày doanh nghiệp phải dự trữ 30 ngày thì 20 ngày giá nằm trong tồn kho nhà nước phải có cơ chế xử lý.

“Quy định 10, 20, 30 ngày phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu của chúng ta chứ không liên quan đến việc giá lên hay xuống. Nếu chúng ta ổn định thuế thì tôi đảm bảo dù có 30 ngày, giá sẽ tăng một chiều và sau đó sẽ giảm đúng theo liều lượng thời gian. Nếu ta không đánh giá kỹ điều này, có lẽ có sửa đổi Nghị định cũng không giải quyết được và một thời gian sau sẽ lại ghi nhận hiện tượng tăng nhanh, giảm chậm”- ông Bảo lưu ý.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú lại cho rằng, “nếu giữ mức thuế cố định hoặc thu thuế tuyệt đối thì lợi cho Bộ Tài chính, Nhà nước thì không có chuyện duy trì giá xăng dầu thấp như 2 năm qua. Vì vậy, trong khung thuế xăng dầu từ 0-40%, chúng ta đã duy trì mức thuế rất thấp hàng năm và mới đây nâng lên 5-10%, cứ giữ thuế xăng ổn định tuyệt đối thì thời gian qua giá xăng dầu dù được bình ổn sẽ cao hơn nhiều”.

Cân nhắc chu kỳ tính giá xăng dầu trong 15 ngày

Dư luận cho rằng, cơ chế giá xăng dầu hiện hành khiến lợi ích của doanh nghiệp, nhà nước và người tiêu dùng bị xung đột. Khi giá cả thế giới xuống thấp, lợi ích của người tiêu dùng bị xâm hại, ngược lại khi giá cả thế giới lên cao thì lợi ích của nhà nước lại bị thiệt hại.

Về nội dung này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng phụ trách Cục quản lý giá Bộ Tài chính, cho biết: giá xăng dầu phải thực hiện theo nguyên tắc theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, thực hiện các quy định của pháp luật, trong đó có các Nghị định của Chính phủ. Hiện chúng ta đang thực hiện theo Nghị định 84. Giá xăng dầu cơ sở tính theo giá xăng dầu thành phẩm, chứ không phải dựa trên giá dầu thô.

Sở dĩ nhiều khi giá thế giới lên, xuống, nhưng giá trong nước không điều chỉnh kịp thời, theo ông Tuấn, do đang tính giá trong 30 ngày nên phải chờ đủ thời gian quy định để tính giá bán lẻ. Cách tính này, ông Tuấn cho rằng “hơi dài so với tín hiệu thị trường thế giới. “Chu kỳ tính giá cần ngắn hơn 30 ngày để không lỗi thời so với tín hiệu thị trường. Tuy nhiên, nếu tính chu kỳ 10 ngày thì hơi ngắn, sẽ ảnh hưởng tới vấn đề lưu thông. Do vậy, xác định lưu thông phải dài hơn và còn liên quan đến an ninh năng lượng. Có lẽ giảm chu kỳ tính giá độ 15 ngày” - ông Tuấn giải thích.

Giải thích một trong những vướng mắc trong việc điều chỉnh giá xăng dầu trong nước so với giá thế giới, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cho biết, có liên quan đến việc dự trữ xăng dầu. Do nguồn lực Nhà nước có hạn, dự trữ không nhiều nên phải giao nhiệm vụ dự trữ cho doanh nghiệp trong 30 ngày. Do vậy, chỉ có hai cách, giảm dự trữ 15 ngày và điều hành giá trong 15 ngày. Nếu không Nhà nước phải bỏ tiền ra để bù 15 ngày còn lại. Đây là bài toán giải quyết một vấn đề./.