Tiếp “Chuyện “ngũ lạ” ở Quỳnh Lưu”: Hủy án sơ thẩm

Sau gần 3 năm TAND huyện Quỳnh Lưu thụ lý,  vụ án “Tranh chấp quyền sử dụng đất lâm nghiệp và tài sản” giữa nguyên đơn là ông nông dân nghèo Trần Xuân Lập và bị đơn là Giám đốc Lê Duy Nguyên (nguyên Đại biểu Quốc hội Khóa X) vẫn chưa có hồi kết bởi những sai lầm khó hiểu của các HĐXX sơ thẩm. Mới đây, ngày 1/10/2013, TAND tỉnh Nghệ An lại phải tuyên hủy bản án sơ thẩm của TAND huyện Quỳnh Lưu...

Cấp sơ thẩm tiếp tục mắc sai lầm không thể khắc phục...

Trước đó, TAND huyện Quỳnh Lưu đã mở 3 phiên tòa sơ thẩm vào các ngày 28/12/2011, 27/3/2012 và 31/5/2013. Và dù nội dung vụ  án được cho là khá rõ ràng, nhưng không hiểu sao, TAND huyện Quỳnh Lưu, với nhiều HĐXX khác nhau, lại liên tục đưa ra các phán quyết sai lầm, dẫn đến bị bác bỏ, khiến cho quá trình tố tụng bị kéo dài và chưa biết đến bao giờ mới kết thúc.

Trong 3 lần mở phiên tòa xét xử sơ thẩm, đáng chú ý là tại phiên tòa ngày 27/3/2012, TAND huyện Quỳnh Lưu đã tước quyền khởi kiện của ông nông dân nghèo Trần Xuân Lập bằng cách ra quyết định đình chỉ vụ án trái pháp luật. Việc làm gây mất niềm tin của cơ quan “cầm cân nảy mực” này đã được TAND tỉnh Nghệ An kịp thời sửa sai bằng Quyết định số 01/2012/QĐKDTM-PT, ngày 25/7/2012, khẳng định: “Quyết định đình chỉ vụ án là vi phạm pháp luật tố tụng dân sự”, đồng thời phán quyết: “Hủy toàn bộ quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 03/2012/QĐST ngày 27/3/2012 của TAND huyện Quỳnh Lưu, giao hồ sơ vụ án cho TAND huyện Quỳnh Lưu giải quyết theo qui định”. Chủ tọa phiên tòa sơ thẩm ra quyết định sai trái kể trên là thẩm phán Hồ Ngọc Tiếp, Phó Chánh án TAND huyện Quỳnh Lưu (hiện là Quyền Chánh án TAND thị xã Hoàng Mai).

Tưởng rằng, sau sai lầm kể trên, TAND huyện Quỳnh Lưu sẽ rút kinh nghiệm, thận trọng hơn trong phiên xét xử sơ thẩm tiếp theo. Nào ngờ, bản án sơ thẩm ngày 31/5/2013 của TAND huyện Quỳnh Lưu lại tiếp tục mắc phải những sai lầm nghiêm trọng, đến mức, Viện trưởng VKSND tỉnh Nghệ An phải ra Kháng nghị khẳng định: Cấp sơ thẩm đã có những vi phạm nghiêm trọng cả về nội dung và thủ tục tố tụng. Và những thiếu sót của cấp sơ thẩm là không thể khắc phục được ở cấp phúc thẩm.

Phán quyết nghiêm minh của TAND tỉnh Nghệ An

Một lần nữa, TAND tỉnh Nghệ An, tại phiên tòa phúc thẩm ngày 30/9/2013 đã phải ra phán quyết bác bỏ toàn bộ bản án sơ thẩm của TAND huyện Quỳnh Lưu về  vụ án tranh chấp đất rừng và tài sản giữa ông Trần Xuân Lập và ông Lê Duy Nguyên. Bác bỏ không phải chỉ vì cấp sơ thẩm vi phạm thủ tục tố tụng mà bác bỏ cả nội dung xét xử không đúng.

Cụ thể, tại bản án phúc thẩm số 52/2013/DSPT ngày 1/10/2013, TAND tỉnh Nghệ An đã nhận định như sau:

“Xét toàn diện kháng cáo của đương sự và kháng nghị của VKS, thấy rằng:

Về thủ tục tố tụng: Cấp sơ thẩm đã có các vi phạm sau: Thư ký phiên tòa trước đây đã tham gia tố tụng với tư cách là Thư ký lấy lời khai đương sự, ghi biên bản hòa giải, trái với quy định tại khoản 2 Điều 49 BLTTDS; xác định bị đơn không thống nhất; áp dụng quyết định hành chính để quyết định tại quyết định của bản án là không đúng; bỏ sót người tham gia tố tụng là UBND huyện Quỳnh Lưu; vi phạm về giải quyết án phí (đây là vụ kiện không áp dụng giá ngạch nhưng cấp sơ thẩm xác định giá ngạch để tính án phí là không đúng), tuyên quyền kháng cáo cho người bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp cho đương sự là không đúng.

Những vi phạm trên bị kháng nghị có thể khắc phục được ở giai đoạn xét xử phúc thẩm vì không ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án. Tuy nhiên, có những vi phạm nghiêm trọng không thể khắc phục được như đại diện VKS đã phân tích đánh giá, đặc biệt là vi phạm về người tiến hành tố tụng phải từ chối tham gia tố tụng khi đã tham gia giải quyết vụ án với vai trò thư ký.

Về nội dung: Bản kháng nghị có nêu ra nhưng không phân tích rõ vi phạm cơ bản về quy trình cấp đất khi chưa điều tra xác minh để làm căn cứ đề nghị hủy án sơ thẩm là chưa đầy đủ, toàn diện và chính xác.

Vi phạm về nội dung trước hết là HĐXX sơ thẩm nhận định: “Về đơn xin cấp đất hiện nay chưa xác định được là do ông Lập hay ông Nguyên viết...” mà lại kết luận việc cấp GCNQSDĐ và sổ lâm bạ cho ông Lập có vi phạm Nghị định 30/HĐBT ngày 23/3/1989 là chưa có cơ sở. Mặt khác, theo quy định của pháp luật về đất đai thì cơ quan quản lý là UBND các cấp, thẩm quyền ban hành quyết định và cấp sổ lâm bạ cho cá nhân, tổ chức cụ thể ở vụ án này là UBND huyện Quỳnh Lưu, nhưng quá trình điều tra thu thập chứng cứ ở giai đoạn sơ thẩm chưa điều tra cụ thể tại UBND huyện Quỳnh Lưu để xác định quy trình ban hành quyết định cấp sổ lâm bạ (cả về nội dung và hình thức) có vi phạm pháp luật về quản lý đất đai hay không mà đã kết luận vi phạm là chưa có căn cứ vững chắc. Trường hợp qua xác minh điều tra xác định quy trình sai dẫn đến ban hành quyết định cấp sổ lâm bạ trái pháp luật thì quyết định của bản án ngoài việc “bác đơn khởi kiện” còn phải tuyên hủy quyết định - và như vậy UBND huyện Quỳnh Lưu trong trường hợp này phải được tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Trong vụ án này cấp sơ thẩm đã xác định việc cấp sổ lâm bạ cho ông Lập là sai (vi phạm Nghị định 30/HĐBT ngày 23/3/1989) nhưng không xác định UBND huyện Quỳnh Lưu là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan là vi phạm nghiêm trọng cả về nội dung và thủ tục tố tụng.

Những thiếu sót trên của cấp sơ thẩm cả về nội dung và thủ tục tố tụng, ở giai đoạn phúc thẩm không thể khắc phục được, vì vậy cần chấp nhận 1 phần kháng cáo của nguyên đơn và kháng nghị của VKS hủy toàn bộ bản án sơ thẩm để giải quyết lại theo thủ tục chung.

Về thẩm quyền giải quyết vụ án này sau khi bản án bị hủy: Tại quyết định số 47/NQ-CP ngày 03/04/2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập đơn vị hành chính - Thị xã Hoàng Mai được tách từ huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An thì diện tích đất tranh chấp thuộc thị xã Hoàng Mai, vì vậy căn cứ Điều 35 BLTTDS về thẩm quyền theo lãnh thổ thì thẩm quyền giải quyết vụ án sau khi bị hủy là TAND thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An. Cần giao hồ sơ vụ án cho TAND thị xã Hoàng Mai giải quyết.”

Từ nhận định trên, TAND tỉnh Nghệ An quyết định: “Hủy bản án dân sự sơ thẩm số 11/2013/DSST ngày 31/05/2013 của TAND huyện Quỳnh Lưu. Chuyển hồ sơ vụ án cho TAND thị xã Hoàng Mai giải quyết lại theo thủ tục chung.”

Sau phán quyết kể trên của TAND tỉnh Nghệ An, gia đình ông Trần Xuân Lập bày tỏ tâm trạng vừa mừng, vừa lo.

Mừng là dẫu nhiều lần TAND huyện Quỳnh Lưu ra nhiều phán quyết sai trái khi xét xử sơ thẩm, nhưng VKSND và TAND tỉnh Nghệ An vẫn nghiêm minh xem xét và bác bỏ. Công lý rõ ràng không dễ bị bẻ cong.

Lo là phiên tòa sơ thẩm sắp tới đây lại được giao cho TAND thị xã Hoàng Mai thụ lý, không biết có được xét xử nghiêm minh hay không?./.