Bầu cử Israel - Phép thử chính sách của Thủ tướng Netanyahu

Hơn 15.000 điểm bỏ phiếu đã mở cửa trên khắp đất nước Israel để đón các cử tri trong cuộc tổng tuyển cử quốc hội lần thứ 4 trong vòng 2 năm. Đây không chỉ là cuộc đua giữa các đảng mà còn là cuộc trưng cầu dân ý đối với nhiệm kỳ của Thủ tướng Benjamin Netanyahu.

Với sự thành công trong chiến dịch tiêm chủng vaccine ngừa Covid-19, ông Netanyahu được cho là có chút lợi thế để đưa đảng Likud tiến lên giành thêm ghế trong Quốc hội. Tuy nhiên, các cuộc thăm dò trước cuộc tổng tuyển cử cho thấy, khoảng cách giữa đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu với các đảng đối lập khá sát sao.

Trước đó, hồi cuối năm ngoái, liên minh chính phủ giữa đảng Likud của Thủ tướng đương nhiệm Benjamin Netanyahu và đảng Xanh-Trắng của Bộ trưởng Quốc phòng Benny Gantz bị sụp đổ, đồng thời khiến quốc hội bị giải tán. Liệu cuộc bầu cử ở Israel lần này có thể chấm dứt được khủng hoảng chính trị kéo dài suốt 2 năm qua?

Tình hình bầu cử Israel

Cuộc bầu cử ở Israel diễn ra trong bối cảnh nội bộ có những bất đồng giữa một bên là đảng Likud của Thủ tướng đương nhiệm Benjamin Netanyahu và liên minh đối lập cùng đảng Xanh-Trắng của Bộ trưởng Quốc phòng Benny Gantz. Thứ hai, Israel dù đã tiêm chủng với tỉ lệ cao nhất thế giới nhưng vẫn chưa hoàn thành việc tiêm chủng và dịch Covid-19 vẫn lây lan ở nước này. Chính vì vậy việc bỏ phiếu cũng gặp nhiều khó khăn. Nước này phải bố trí các hòm phiếu di động để những người bị bệnh hoặc cách ly tại nhà có thể thực hiện quyền bầu cử của mình. Thứ ba, cuộc bầu cử được tăng cường an ninh và giám sát để đảm bảo an toàn cho quá trình bỏ phiếu. Thứ tư, cuộc bầu cử được dự đoán chiến thắng giành cho đảng Likud của thủ tướng Netanyahu nhưng đó vẫn chỉ là dự đoán.

Đảng đảng Likud của thủ tướng Netanyahu cần liên kết để có đủ 61 ghế trong tổng số 120 ghế trong quốc hội, đủ để đứng ra thành lập chính phủ mới. Tuy nhiên, đó chỉ là dự đoán và thăm dò dư luận. Kết quả chính thức sẽ không được công bố trước ngày 27/3. Theo các thông tin sơ bộ, các điểm bỏ phiếu trong ba giờ đầu tiên tương đối tốt hơn so với các cuộc bầu cử trước đó. Tỷ lệ bỏ phiếu nói chung vượt quá 10% và 15% ở một số trung tâm bỏ phiếu.

Các cuộc thăm dò dự đoán đảng Likud cánh hữu của ông Netanyahu sẽ giành được nhiều ghế nhất và ông Netanyahu sẽ cần các đối tác liên minh để đảm bảo đa số trong 120 ghế trong quốc hội. Các cuộc khảo sát cử tri mới nhất cho thấy đảng Likud đứng đầu với khoảng 28 đến 30 ghế trong quốc hội tiếp đến là phe đối lập và các đảng cực hữu. Nhiều người ở Israel lo sợ rằng một thỏa hiệp chính trị sẽ không đạt được sau khi có kết quả bầu cử hoặc sẽ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn do đó có thể kéo đất nước vào cuộc bầu cử thứ năm liên tiếp.

Một điều đáng chú  ý là đa số người Israel đã tiêm vaccine, nhưng một số người vẫn có thể tránh xa cuộc bầu cử do lo sợ dịch, trong khi những người khác bị mắc kẹt bên ngoài. Nếu những người ủng hộ ông Netanyahu, xuất hiện với số lượng lớn hơn đáng kể so với phần còn lại thì điều đó có thể nghiêng về kết quả có lợi cho ông Netanyahu.

Cuộc trưng cầu dân ý đối với nhiệm kỳ của Thủ tướng Netanyahu?

Kịch bản này đã được dự báo từ sau cuộc bầu cử thứ 3. Theo đó, ông Netanyahu có cơ hội chiến thắng và thành lập chính phủ mới. Ông Netanhahu sẽ tiếp tục làm thủ tướng và tránh được những rắc rồi liên quan tới các cáo buộc tham nhũng và tránh bị đưa ra xét xử. Điều đó cũng có nghĩa là thỏa thuận thành lập chính phủ với liên minh Xanh-Trắng về việc ông Netanhahu nắm giữ nửa nhiệm kỳ thủ tướng tới tháng 11/2021 bị phá bỏ.

Cuộc khủng hoảng chính trị giữa các đảng phái khiến quốc hội giải tán và phải tổ chức cuộc bầu cử thứ tư này. Nhưng Thủ tướng Benjamin Netanyahu, nhà lãnh đạo tại vị lâu nhất của Israel đang dẫn đầu và được tín nhiệm với các đột phá ngoại giao gần đây với các chính phủ Arab và thành công trong chiến dịch tiêm chủng. Đảng Likud theo chủ nghĩa dân tộc của ông Netanyahu vẫn dẫn đầu trong các cuộc thăm dò, được dự đoán có thể chiếm 30 ghế trong 120 ghế quốc hội, nhiều hơn ít nhất 10 ghế so với phe đối lập. Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa đảm bảo đủ để thành lập một chính phủ liên minh đa số. Các đảng phái cạnh tranh với Likud là lãnh đạo phe đối lập của ông Yair Lapid thay thế ông Gantz và đảng "cực hữu".

Trên thực tế, các cuộc thăm dò cho thấy các đảng phái đều không có lộ trình rõ ràng để chiếm đa số, khiến nhiều người Israel phải chuẩn bị cho một kết quả bất phân thắng bại khác và có thể xảy ra một cuộc bầu cử thứ năm vào cuối năm nay. Các nhà phân tích thì cho rằng ông Netanyahu sẵn sàng đưa đất nước đến bầu cử cho đến khi ông giành được đa số nghị viện mạnh hơn có thể cho ông quyền miễn trừ truy tố.

Tuy nhiên, những người ủng hộ ông Netanyahu bác bỏ quan điểm cho rằng lợi ích cá nhân của ông đã đẩy Israel từ bầu cử này sang bầu cử khác. Họ cho rằng những người chỉ trích ông chỉ đơn giản là bực bội khi cho rằng ông Netanyahu là một đối thủ cạnh tranh gay gắt và họ đổ lỗi cho Benny Gantz, đối thủ và là đối tác trung tâm của liên minh, vì đã khiến liên minh trở nên bất khả kháng. Bế tắc đã khiến Israel lâm vào khủng hoảng kinh tế và bao gồm cả việc phát triển các dự án cơ sở hạ tầng lớn, trì hoãn việc bổ nhiệm các quan chức nhà nước chủ chốt.

Các kịch bản nào hậu tổng tuyển cử lần 4

Nếu kịch bản thuận thì ông Netanyahu sẽ tiếp tục làm thủ tướng và được hưởng quyền miễn trừ truy tố vì các cáo buộc liên quan tới tham nhũng. Tuy nhiên, kịch bản này vẫn có những rủi ro trong việc giành sự tín nhiệm và lá phiếu bầu. Liệu đảng Likud và các liên minh có đủ 61 phiếu để thành lập chính phủ mới hay không?

Như dự đoán và thăm do dư luận trước bầu cử, thì ông Netanyahu, thủ tướng tại vị lâu nhất trong lịch sử Israel đang giành lợi thế nhưng cũng khó tạo thành một khối đa số. Điều đó có nghĩa là Israel có thể phải tổ chức cuộc bầu cử thứ năm. Bởi các cuộc thăm dò gần đây cho thấy vòng bầu cử thứ tư có thể sẽ không tạo ra một kết quả rõ ràng. Phe ủng hộ ông Netanyahu có con đường chiến thắng rất hẹp, trong khi phe đối lập có một chút lợi thế về số lượng. Mặc dù không có ứng cử viên chính nào trong cuộc bầu cử này so với ông Netanyahu như trong cuộc tranh cử trước. Bởi ngay cả liên minh đối lập cũng có những bất đồng. Cuộc bầu cử này chủ yếu là một cuộc chiến bên trong cánh hữu, một dấu hiệu cho thấy cả sự khuynh đảo cánh hữu tiếp tục và sự bất mãn ngày càng tăng với thủ tướng Netanyahu.

Một liên minh chống Netanyahu chiến thắng sẽ cần phải bao gồm các phe đối lập nhưng các đảng này có thể sẽ tranh cãi gay gắt về cách phân chia quyền lực. Và thật khó để thấy các đảng phái này có thể tạo thành một liên minh chặt chẽ, nhưng quyết tâm lật đổ Netanyahu có thể chiếm ưu thế và giữ họ có thể liên kết trong một thời gian ngắn hạn.

Có những tình huống khác. Nếu Netanyahu không thể thành lập liên minh, Likud có thể từ bỏ ông và cùng nhau tập hợp thành một liên minh mới trong quốc hội. Một kịch bản như vậy cũng có thể xuất hiện không phải ngay lập tức mà đôi khi trong nhiệm kỳ tiếp theo. Một số người cũng suy đoán rằng các đồng minh và đối thủ của Netanyahu có thể đề nghị ông giữ chức vụ tổng thống, điều này mang lại lợi ích của quyền miễn trừ pháp lý, không giống như công việc của thủ tướng. Nếu không phe nào có đa số để thành lập chính phủ sau khoảng thời gian đã định, Israel sẽ cần tổ chức thêm một cuộc bầu cử nữa - lần thứ năm chưa từng có để tìm kiếm một liên minh ổn định./.