Bom, mìn do chiến tranh để lại vẫn tiếp tục gây thiệt hại cho người dân Lào

Trong cuộc Chiến tranh Đông Dương, đặc biệt giai đoạn từ năm 1964 đến năm 1973, Mỹ đã thả hơn 2 triệu tấn bom, mìn xuống lãnh thổ Lào, trong đó 30% không nổ với khoảng 80 triệu quả bom, đạn chôn vùi rải rác khắp đất nước.

Từ năm 2008-2022, cả nước Lào ghi nhận 1.098 trường hợp bị thương vong do bom mìn, làm chết 284 người, trong đó có cả trẻ em. Mới đây, ngày 29/7, bom mìn cũng đã cướp đi sinh mạng của 3 trẻ nhỏ và 2 trẻ khác bị thương.

Theo Ủy ban Quốc gia Lào về khắc phục hậu bom mìn còn sót lại sau chiến tranh, 9/18 tỉnh thành của Lào được xác định bị ô nhiễm bom, mìn với mức độ và tỷ lệ khác nhau, đặc biệt là những tỉnh dọc sườn phía Tây dãy Trường Sơn như Xiengkhuang, Khammouane, Bolikhamxay, Savanakhet và Attapeu.

Tỉnh Xiengkhuang ở Bắc Lào, nơi có Cánh đồng Chum từng là chiến trường khốc liệt, những hố bom còn rải rác nơi này mãi là những chứng tích lịch sử trong cuộc chiến tranh chống Mỹ. Những quả bom, mìn còn sót lại luôn tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn và cũng là nguyên nhân khiến cho người dân ở nơi đây gặp nhiều khó khăn.

Anh Veuyang là một trong những nạn nhân bị ảnh hưởng rõ nhất từ thực trạng ô nhiễm bom, mìn trên địa bàn tỉnh Xiengkhuang. Anh Veuyang kể: trước khi xảy ra tai nạn, với sức khỏe tốt, lại chăm chỉ làm ăn, nên anh từng khát khao vươn lên thoát nghèo với nghề trồng rừng. Tuy nhiên, tai nạn đã xóa tan dự định về phát triển kinh tế trước đó của anh. Không thể lên rừng phát rẫy, làm nương, anh cũng mất đi thu nhập để nuôi sống bản thân và lo cho gia đình.

“Tôi chỉ vội lấy cái áo quấn vào vết thương khi bom nổ. Máu chảy rất nhiều rồi ngất đi lúc nào không biết, cũng không biết ai đã cứu mình. Do hậu quả của vụ nổ đó, tôi đã bị mù. Tôi cảm thấy rất buồn vì cuộc sống còn nhiều việc phải lo cho gia đình”, anh Veuyang nhớ lại.

Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Xiengkhuang, ông Inthavongsa cho biết cós rất nhiều trường hợp giống như anh Veuvang. Tại khu vực ông sinh sống, có hàng chục người bị thương, thậm chí tử vong vì vướng phải bom, mìn khi lên rừng làm nương. Vì thế, nơi đây, dù cuộc sống khó khăn, diện tích rừng còn nhiều nhưng bà con không dám tự ý lên rừng khai hoang.

“Lúc còn nhỏ, mỗi lần máy bay đến là bố mẹ đưa tôi vào rừng, nấp sau khe suối để tránh bom. Giai đoạn ác liệt nhất là những năm từ 1969-1971, bom mìn làm cháy hết nhà cửa, không có nơi trú ẩn. Đi đâu cũng bắt gặp những quả bom, mìn chưa nổ còn sót lại. Hiện ở xung quanh đây vẫn còn rất nhiều, mọi người không dám đi vào rừng vì sợ dẫm phải bom mìn chưa nổ”, ông Inthavongsa kể.

Ông Inthavongsa cho biết thêm, không chỉ người mà vật nuôi như trâu, bò khi đi cày cấy, chăn thả cũng chịu chung số phận. Yếu tố này vô tình cản trở sự phát triển về kinh tế của bà con nơi đây.

Giai đoạn từ năm 1996 đến đầu năm 2023, Lào đã triển khai khảo sát và rà phá bom, mìn được hơn 79.000 ha, phá hủy hơn 1 triệu quả bom chùm, 4.336 quả bom kích cỡ lớn, 2.456 quả mìn và 745.069 các loại thiết bị nổ khác. Tuy nhiên, vẫn còn hơn 174.000 ha đất được xác nhận bị ô nhiễm.

Chính phủ Lào coi bom, mìn do chiến tranh để lại là hiểm họa hàng ngày đối với người dân, gây ra nhiều khó khăn trong sản xuất và đời sống, cản trở sự phát triển bình thường của kinh tế-xã hội. Vì vậy, công tác khắc phục hậu quả bom mìn luôn được Lào quan tâm và dành ưu tiên hàng đầu. Bên cạnh đó, những hoạt động vận động tài trợ khắc phục hậu quả bom mìn được triển khai hiệu quả, nhất là nguồn vốn hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế, những nước có quan hệ đối tác và các  nước láng giềng dành cho Lào.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Lào Saleumxay Kommasith cho biết, kể từ khi tham gia vào Công ước cấm sử dụng bom chùm (CCM), Lào đã tổ chức tuyên truyền, giáo dục cho người dân về công tác phòng, tránh bom, mìn tại nhiều địa phương trên cả nước, hỗ trợ cho gần 3.000 nạn nhân.

Thời gian qua, công tác khắc phục hậu quả chiến tranh nói chung và khắc phục hậu quả bom mìn nói riêng của Lào đã đạt được những kết quả tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề gặp khó khăn, thách thức cả về thời gian lẫn vật chất, nhất là nguồn nhân lực, tài chính cho công tác này.

Mặc dù chiến tranh đã lùi xa, nhưng vẫn còn hàng trăm nghìn tấn bom đạn, vật liệu nổ sót lại ở khắp mọi nơi trên mảnh đất Lào. Điều này không chỉ để lại hậu quả nặng nề đối với con người, hủy hoại môi trường thiên nhiên mà còn gây trở ngại trong việc sử dụng đất sản xuất nông nghiệp cũng như kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội. Chính phủ Lào mong muốn các tổ chức quốc tế, các nhà tài trợ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ để nước này đẩy nhanh khắc phục hậu quả, để sớm thoát khỏi ảnh hưởng nặng nề của bom mìn do chiến tranh để lại.