Dư luận việc Chủ tịch Hạ viện Canada từ chức sau khi tôn vinh cựu binh phát xít

Ngày 22/9, sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky có bài phát biểu trước Quốc hội Canada, ông Rota đã ca ngợi Yaroslav Hunka, 98 tuổi là “một anh hùng người Canada gốc Ukraine đã chiến đấu vì sự độc lập của Ukraine trước nước Nga gây hấn và tiếp tục ủng hộ quân đội hiện nay".

Tuy nhiên, trong một vài ngày sau, các tổ chức nhân quyền và tổ chức của người Do Thái đã chỉ trích gay gắt tuyên bố của ông Rota, đồng thời nói rằng Hunka từng phục vụ trong một đơn vị của quân phát xít có tên là Sư đoàn Lựu đạn Waffen 14 của Đức Quốc xã.

"Hạ viện ở trên bất kỳ ai trong chúng ta, vì thế tôi phải từ chức Chủ tịch", ông Rota nói, đồng thời nhắc lại "sự nuối tiếc sâu sắc của ông vì sai lầm của mình".

"Sự thừa nhận công khai này đã gây ra đau xót cho các cá nhân và cộng đồng, trong đó có cộng đồng người Do Thái ở Canada và khắp thế giới cùng với những người sống sót sau các hành động tàn bạo của phát xít Đức ở Ba Lan cũng như các quốc gia khác", ông Rota nói, đồng thời khẳng định: "Tôi chấp nhận chịu toàn bộ trách nhiệm vì những lời nói của mình".

Thủ tướng Canada Justin Trudeau gọi vụ việc trên là "vô cùng đáng xấu hổ".

Các nghị sĩ Canada của tất cả đảng lớn đều kêu gọi ông Rota từ chức trong khi Ngoại trưởng Canada Melanie Joly nói với báo giới, vụ việc trên là "một nỗi xấu hổ với Hạ viện và người dân Canada".

"Tôi nghĩ Chủ tịch Hạ viện nên lắng nghe các nghị sĩ và từ chức", Ngoại trưởng Canada Mélanie Joly nói.

Theo bà Mélanie Joly: "Đây là một điều xấu hổ với người dân Canada và hoàn toàn không thể chấp nhận được". Bà Joly cho biết bà đã liên lạc với "các đồng nghiệp Ukraine" song từ chối tiết lộ nội dung cuộc trao đổi.

Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng Giáo dục Ba Lan Przemysław Czarnek thông báo ông sẽ có động thái để yêu cầu dẫn độ cựu binh phát xít Hunka.

Theo Lãnh đạo đảng Tự do trong Hạ viện Karina Gould, ông Rota đã mời và công nhận Hunka "mà không thông báo với với chính phủ hay phái đoàn Ukraine cũng như bất kỳ nghị sĩ nào về việc ông ấy sẽ làm".

Lãnh đạo đảng Bảo Thủ Pierre Poilievre cho rằng: "Danh tiếng của Canada đã bị phá vỡ" sau vụ việc trên.

Trong khi đó, khi được hỏi về việc từ chức của ông Rota, Lãnh đạo đảng Dân chủ mới trong Hạ viện Peter Julian cho rằng, ông Rota đã "phạm phải sai lầm không thể tha thứ khiến toàn bộ Hạ viện mang tiếng xấu". Ông cho rằng cần phải hành động để đảm bảo điều này sẽ không bao giờ xảy ra trong Quốc hội Canada. Theo ông, hiện vẫn chưa rõ khi nào cuộc bỏ phiếu bầu chủ tịch hạ viện tiếp theo sẽ diễn ra.

Phản ứng về việc này, Người phát ngôn Điện Kremlin cho biết, việc Hunka được tôn vinh ở Canada là một điều "xúc phạm".

"Nhiều nước phương Tây, trong đó có Canada đã nuôi dưỡng một thế hệ trẻ không biết ai đã chiến đấu với ai hoặc điều gì đã xảy ra trong Thế chiến II. Và họ không biết gì về mối đe dọa của chủ nghĩa phát xít".

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matt Miller cho biết: "Chính phủ Canada nói rằng họ không biết quá khứ của người đó và bày tỏ sự hối tiếc về việc này".

Ông Rota không đưa ra bình luận về các kế hoạch tương lai, chẳng hạn như liệu ông có tiếp tục đảm nhiệm vai trò nghị sĩ hay không, Tại Canada, giống như các nghị viện phương Tây, chủ tịch hạ viện không đứng về một đảng phái nào. Người này được các nghị sĩ bầu ra và giám sát chức năng của hạ viện.

Sư đoàn Lựu đạn Waffen 14 là một phần của lực lượng SS của Đức Quốc xã, vốn bị Tòa Quân sự Quốc tế tuyên bố là một tổ chức tội phạm ở Nuremberg năm 1946 khi cho rằng lực lượng này phạm tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.

Tổ chức nhân quyền của người Do Thái B’nai Brith Canada trong một thông báo đã chỉ trích các tình nguyện viên Ukraine phục vụ trong các đơn vị này, những người theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan “mơ về một nhà nước Ukraine đồng nhất sắc tộc và ủng hộ thanh lọc sắc tộc".

Ông Rota đã xin lỗi trong một thông báo ngày 24/9 và trước Quốc hội ngày 26/9 khi tuyên bố ông "đã nhận thức rõ hơn về thông tin và lấy làm tiếc khi quyết định công nhận cá nhân trên".

Ông Rota đã chịu toàn bộ trách nhiệm và nói rằng việc công nhận Hunka là quyết định của riêng ông. Việc ông Rota từ chức sẽ có hiệu lực khi hết ngày 27/9.