Tổ chức Hồi giáo IS đang vận hành quy củ như một chính phủ hiện đại

Tại các thành phố và thị trấn thuộc miền Đông Bắc Syria, tổ chức “Nhà nước Hồi giáo” (vốn là chi nhánh của al-Qaeda) đã từng bước xâm nhập vào gần như mọi mặt đời sống của người dân.

Nhóm jihad khét tiếng về chặt đầu, đóng đinh người lên thánh giá, hay hành quyết tập thể hiện đang… cung cấp điện nước, trả lương cho công nhân viên chức, kiểm soát giao thông, và điều hành mọi thứ từ lò nướng bánh và ngân hàng cho đến trường học, tòa án, và nhà thờ Hồi giáo.

Nhóm IS nổi bật trên truyền thông quốc tế nhờ vào lối hành xử tàn nhẫn trên chiến trường và cách giải thích đầy khắc nghiệt về đạo Hồi. Tuy nhiên dân cư địa phương lại cho biết phần lớn quyền lực mà nhóm này có được là do chúng có năng lực cai trị hết sức thực dụng.

Tỉnh Raqqa nằm về phía Đông Syria là minh chứng rõ nhất về phương pháp quản lý của tổ chức này. Các thành viên IS lấy tỉnh đó làm ví dụ về cuộc sống dưới chế độ Caliphate mà bọn chúng hy vọng có ngày sẽ trải dài từ Trung Quốc tới châu Âu.

Ở thủ phủ tỉnh này – một thành phố vốn là nơi sinh sống của khoảng 250.000 người trước khi nội chiến Syria bùng nổ 3 năm trước đây, tổ chức IS kiểm soát gần như tất thảy mọi thể chế và mọi dịch vụ công.

“Thành thực mà nói, bọn họ đang tiến hành công tác thể chế hóa trên quy mô lớn đầy ấn tượng,” một nhà hoạt động từng ở Raqqa giờ sống tại một thị trấn biên giới của Thổ Nhĩ Kỳ nói với hãng tin Reuters.

Trong các cuộc phỏng vấn thực hiện từ xa, các cư dân, chiến binh IS và các nhà hoạt động chống đối IS đã miêu tả lại cách thức nhóm IS xây dựng một cơ cấu giống với một chính quyền hiện đại trong chưa đầy một năm dưới sự cai trị của thủ lĩnh Abu Bakr al-Baghdadi.

Các phóng viên của Reuters không thể đến thăm khu vực trên vì lý do an ninh.

Bước tiến của nhóm IS đã đánh động các cường quốc khu vực và phương Tây. Vào tháng 8, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã gọi tổ chức này là một khối u phải cắt bỏ khỏi Trung Đông. Thực tế máy bay Mỹ đã ném bom các vị trí của “Nhà nước Hồi giáo” ở Iraq.

Thế nhưng “Nhà nước Hồi giáo” đã cắm sâu vào cuộc sống ở những nơi như Raqqa nên nếu chỉ dùng bạo lực không thôi thì cả máy bay Mỹ lẫn quân Iraq, Syria và Kurd đều không thể nhổ tận gốc tổ chức này.

Tái cơ cấu các thể chế và dịch vụ công

Năm 2013, Raqqa trở thành thành phố đầu tiên rơi vào tay các chiến binh chiến đấu để lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad. Phiến quân gọi thành phố này là “Tân nương của Cách mạng”.

Nhiều nhóm phiến loạn từ Hồi giáo cực đoan đến Hồi giáo ôn hòa giành giật quyền kiểm soát thành phố này. Trong vòng một năm, nhóm Nhà nước Hồi giáo dùng vũ lực để kiểm soát hoàn toàn thành phố và thanh toán một cách không thương tiếc các nhóm địch thủ.

Các nhà hoạt động lên tiếng chỉ trích nhóm IS đã bị giết, thủ tiêu hoặc là phải chạy trốn sang Thổ Nhĩ Kỳ. Rượu bia bị cấm. Cửa hàng phải đóng cửa vào buổi chiều và phố xá vắng tanh khi màn đêm buông xuống. Các liên lạc với thế giới bên ngoài – bao gồm các thành phố thị xã lân cận – chỉ được phép thực hiện thông qua Trung tâm Truyền thông Nhà nước Hồi giáo.

Các nhà hoạt động ở lại phần lớn phải hối cải, cam kết trung thành với thủ lĩnh Baghdadi. Bọn họ được tha thứ vì các “tội lỗi” chống lại Nhà nước Hồi giáo. Họ hoặc bị quản thúc tại nhà hoặc phải gia nhập hàng ngũ IS.

Sau đợt trấn áp phủ đầu, nhóm IS bắt đầu thiết lập các dịch vụ và thể chế đầu tiên. IS tuyên bố rõ ràng rằng chúng muốn trụ vững ở đây và sử dụng khu vực này làm căn cứ để xóa bỏ ranh giới quốc gia và lập ra một “nhà nước” Hồi giáo.

Một tư lệnh IS ở tỉnh Raqqa nói: “Chúng tôi là một nhà nước. Mọi thứ ở đây thật tuyệt vì chúng tôi cai trị bằng luật pháp của Chúa”.

Một số người Hồi giáo dòng Sunni từng làm việc cho chính phủ Assad tiếp tục ở lại sau khi tuyên thệ trung thành với nhóm IS.

Một cư dân thành phố Raqqa chống đối lại IS nói với Reuters: “Các nhân viên dân sự không có mối ràng buộc chính trị đã tự điều chỉnh để thích ứng với sự hiện diện của nhóm IS… Kể từ đó tới nay, tổ chức IS đã khôi phục và tái cấu trúc tất cả các thể chế liên quan đến dịch vụ công, bao gồm một cơ quan bảo vệ người tiêu dùng và một hệ thống tư pháp dân sự”.

Thu hút người tài, tiếp nhận nhân viên ‘chế độ cũ’

Chỉ riêng tháng 8 vừa qua, các chiến binh IS đã tung ra các hình ảnh bọn chúng chặt đầu các nhà báo Mỹ là James Foley và Steven Sotloff cũng như các tù binh người Kurd và Lebanon, hay xả súng máy bắn chết hàng loạt tù nhân Syria mà trên người chỉ mặc độc có đồ lót.

Tuy nhiên, IS không phải lúc nào cũng sử dụng bạo lực tràn lan. Chẳng hạn, nhóm này cũng hay “làm ăn” với các doanh nhân trung thành với Tổng thống Assad mỗi khi điều này đem lại lợi ích cho chúng.

Theo lời một chiến binh IS, một nhân viên cũ của chế độ Assad hiện đang phụ trách các nhà máy xay xát và việc phân phối bột mì cho các xưởng bánh ở Raqqa. Các nhân viên tại con đập Raqqa, chuyên cung cấp điện nước cho thành phố, vẫn được ở nguyên vị trí của mình.

Theo các cư dân địa phương và nhà hoạt động, việc IS sẵn lòng sử dụng nhân viên cũ của chế độ Assad cho thấy tính thực dụng của IS và điều này có ý nghĩa lớn bảo đảm cho tổ chức này nắm chắc các lãnh thổ mà chúng chiếm được.

Nhà nước Hồi giáo nhận được sự trợ giúp của nhiều chuyên gia đến từ các nước ở Bắc Phi và châu Âu. Chẳng hạn, người mà Baghdadi bổ nhiệm quản lý và phát triển mảng viễn thông của Raqqa là một người Tunisia có bằng tiến sĩ trong lĩnh vực này. Vị tiến sĩ này đã rời bỏ Tunisia để gia nhập nhóm IS và phục vụ Nhà nước Hồi giáo.

Hỗ trợ người nghèo, đánh thuế nhà giàu

IS cố chứng tỏ mình là một chính phủ thực thụ chứ không phải là một nhóm võ biền vô tình nắm được quyền lực. Thủ lĩnh Baghdadi đã tách nhánh quân sự ra khỏi nhánh hành chính, phân công các chiến binh chỉ được làm nhiệm vụ cảnh sát và binh lính. Ông ta bổ nhiệm các vị phó dân sự walis (trong ngôn ngữ Hồi giáo có nghĩa là bộ trưởng) phụ trách các thể chế và phát triển các ngành tương ứng.

Các khu vực hành chính được chia thành các waliyeh, hay là các tỉnh. Các tỉnh này đôi khi trùng với cách phân chia địa giới hiện hành, nhưng có trường hợp, như tỉnh al-Furat mới thành lập, lại chồng lên cả ranh giới quốc gia.

Cả chiến binh và công nhân viên chức đều nhận lương từ một bộ có tên gọi là Nhà Tài chính Hồi giáo, chức năng tương tự như bộ tài chính và ngân hàng có nhiệm vụ xóa đói giảm nghèo.

Các chiến binh được phân nhà, bao gồm nhà tịch thu của những người không phải Sunni hay từ các nhân viên chính phủ Assad đã bỏ trốn khỏi khu vực. Ngoài ra họ còn được nhận khoảng 400-600 USD mỗi tháng, đủ để trang trải cho cuộc sống ở mức cơ bản trong vùng đông bắc nghèo khó của Syria.

Một chiến binh cho biết các hộ nghèo được tặng tiền. Một góa phụ có thể được nhận 100 USD cho bản thân chị ta và mỗi người con mà chị ta nuôi.

Giá cả được duy trì ở mức thấp. Các thương gia “làm giá” đều bị trừng phạt, cảnh báo và cho “sập tiệm” nếu bị bắt quả tang tái phạm.

Nhóm IS cũng đánh thuế Hồi giáo lên các thương gia và gia đình giàu có. “Chúng tôi chỉ thực thi đạo Hồi, zakat là một thuế Hồi giáo do Chúa đặt ra”, một chiến binh jihad ở Raqqa nói.

Các nhà phân tích ước tính Nhà nước Hồi giáo đã thu được hàng chục triệu USD từ việc bán dầu từ các mỏ mà chúng kiểm soát ở Syria và Iraq cho các thương nhân Thổ Nhĩ Kỳ và Iraq, cũng như từ tiền chuộc các con tin mà chúng bắt giữ.

Thủ lĩnh chỉ đạo tất cả

Hạt nhân của chế độ IS là thủ lĩnh Baghdadi, kẻ đã tự phong cho mình danh hiệu Caliph vào hồi tháng 6 vừa rồi. Ở đây Caliph được hiểu là kẻ thống trị toàn bộ người Hồi giáo thế giới. Ông ta cũng đã đoạn tuyệt với tổ chức khủng bố al-Qaeda.

Dân chúng, chiến binh và các nhà hoạt động nhất trí rằng Baghdadi hiện nhúng tay vào mọi mặt của chính quyền Raqqa. Y có tiếng nói cuối cùng về mọi quyết định của các chỉ huy quân sự hay các “quan chức”. Các nguồn tin địa phương cho biết, y cũng tham gia định giá các mặt hàng địa phương.

Cư dân địa phương cho biết Baghdadi cũng phê chuẩn việc chặt đầu, hành quyết và trừng phạt các tên tội phạm bị tòa án Hồi giáo kết án.

Còn trên chiến trường, các chiến binh mô tả y là một tư lệnh dữ dằn và giàu kinh nghiệm.

Một chiến binh Syria cho biết Baghdadi đã chỉ huy các trận đánh lớn, bao gồm trận đánh chiếm căn cứ quân sự của Sư đoàn 17 thuộc quân đội Syria hồi tháng 7. Đây là thất bại đầu tiên trong hàng loạt thất bại mà nhóm IS giáng lên đầu quân đội chính phủ Syria ở tỉnh Raqqa.

>> Xem thêm: Điểm tựa quân đội cho chế độ Tổng thống Syria al-Assad

“Ông ấy không bỏ rơi anh em. Trong trận tái chiếm tổng hành dinh Sư 17, ông ấy bị thương nhẹ nhưng giờ thì ổn rồi”, tay chiến binh nói. “Ông ấy luôn di chuyển. Ông không ở yên một chỗ. Ông đi lại giữa Raqqa, Deir al-Zor và Mosul, để chỉ đạo các trận đánh”.

Gây dựng thế hệ thánh chiến mới

Dẫu tư tưởng thực dụng đóng vai trò lớn trong thành công của nhóm IS, ý thức hệ vẫn là cốt lõi cho sự cai trị của IS.

Bằng việc tuyên bố thành lập chính thể Hồi giáo Caliphate, và lập ra một “nhà nước”, Baghdadi có ý định thu hút các phần tử thánh chiến và chuyên gia nước ngoài. Những người ủng hộ IS cho biết hàng ngàn người Hồi giáo đã đáp lại lời kêu gọi của IS.

Đồng thời các phần tử Hồi giáo cực đoan lắm tiền nhiều của trên khắp thế giới đã gửi tiền tới Raqqa để ủng hộ thể chế caliphate mới này.

Theo các nguồn tin ở Raqqa, nhóm IS duy trì 3 nhà máy vũ khí chuyên phát triển tên lửa. Các nhà khoa học ngoại quốc, bao gồm người Hồi giáo từ Trung Quốc (theo lời chiến binh IS), được bố trí ở một nơi bí mật và được bảo vệ bằng vệ sĩ.

Một chiến binh jihad người Arab nói: “Các nhà khoa học và những người có bằng cấp đang gia nhập Nhà nước IS”.

Tổ chức IS đã đầu tư mạnh vào việc dụ dỗ trẻ em đi theo tư tưởng của chúng. Các chương trình giáo dục tiểu học, trung học và đại học có thêm nhiều nội dung về đạo Hồi.

IS cũng chấp nhận các phụ nữ muốn tham chiến cho chúng – những phụ nữ này được huấn luyện về “đạo Hồi thứ thiệt” và lý do chiến đấu.

Các nhóm giáo dục Hồi giáo có mặt tại các nhà thờ Hồi giáo để bồi dưỡng các chiến binh mới đến. Theo các chiến binh Raqqa, số lượng tân binh đổ đến lãnh thổ do IS kiểm soát ngày càng tăng sau khi Baghdadi tuyên bố khai sinh “caliphate”.

Chiến binh jihad Arab nói trên cho biết: “Cứ 3 ngày chúng tôi lại tiếp nhận ít nhất 1.000 chiến binh. Các nhà khách tràn ngập chiến binh thánh chiến. Chúng tôi sắp hết chỗ để đón nhận họ rồi”./.

Xem thêm:

>> Cô gái Canada lấy chồng thánh chiến, ca ngợi chế độ Hồi giáo IS

>> Hậu khủng bố 11/9: Mỹ tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa