Mỹ bảo vệ Nhật đối với quần đảo tranh chấp với Trung Quốc

Tổng thống Mỹ Barack Obama vừa cam kết bảo vệ Nhật Bản bao gồm cả quần đảo Senkaku theo cách gọi của Nhật Bản và Điếu Ngư theo cách gọi của Trung Quốc. Cam kết này được đưa ra trong cuộc hội đàm cấp cao với Thủ tướng Shinzo Abe được tổ chức sáng 24/4 tại Tokyo.

Trong cuộc hội đàm kéo dài hơn 1 giờ, Tổng thống Obama tái khẳng định cam kết mạnh mẽ của Mỹ đối với chính sách tái cân bằng toàn diện tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương; khẳng định vai trò của liên minh Nhật-Mỹ là không thể thiếu, không thể thay thế và là nền tảng trong sứ mệnh duy trì hòa bình, ổn định và thịnh vượng của khu vực.

Mỹ ủng hộ sáng kiến của Thủ tướng Shinzo Abe về việc cho phép Nhật Bản thực hiện quyền phòng vệ tập thể để bảo vệ đồng minh khi bị tấn công vũ trang như một phần của chính sách chủ động đóng góp cho hòa bình dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế.

Quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư là mục tiêu mà Nhật Bản đang muốn bảo vệ (Ảnh AP)

Tổng thống Obama cũng tái khẳng định cam kết bảo vệ Nhật Bản. Phát biểu tại cuộc họp báo chung sau hội đàm, Tổng thống Obama nói: “Chúng tôi yêu cầu giải quyết các tranh chấp trên biển một cách hòa bình thông qua đối thoại. Chúng tôi chia sẻ nguyên tắc cơ bản về tự do hàng hải và tôn trong luật pháp quốc tế. Không có gì thay đổi trong chính sách của Mỹ về việc can dự vào an ninh của Nhật Bản căn cứ theo Hiệp ước an ninh Nhật – Mỹ. Tất cả lãnh thổ thuộc quyền quản lý của Nhật Bản bao gồm cả quần đảo Senkaku thuộc phạm vi áp dụng của Điều 5 Hiệp ước an ninh Nhật – Mỹ”.

Chính phủ Mỹ luôn khẳng định quần đảo Senkaku/Điếu Ngư nằm trong phạm vi bảo vệ của Hiệp ước an ninh Nhật – Mỹ nhưng chưa một Tổng thống Mỹ nào đề cập trực tiếp đến điều này. Chính phủ Nhật Bản được cho là đã vận động hành lang mạnh mẽ để Tổng thống Obama đưa ra tuyên bố này. Tuyên bố của Tổng thống Obama càng có ý nghĩa trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Nhật Bản và Trung Quốc xung quanh quần đảo này.

Chủ đề Trung Quốc cũng được hai nguyên thủ đề cập nhiều trong cuộc hội đàm. Thủ tướng Shinzo Abe cho biết: “Liên quan đến Trung Quốc, chúng tôi đã thống nhất phối hợp để Trung Quốc tham gia vào quá trình phát triển một khu vực Châu Á – Thái Bình Dương tự do và mở cửa dưới sự điều chỉnh của luật pháp. Chúng tôi cũng thống nhất đưa ra phản đối rõ ràng đối với động thái nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực. Nhật Bản và Mỹ sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong các chính sách đối với Trung Quốc”.

Tuy nhiên, Nhật Bản và Mỹ đã không đạt được thỏa thuận về một nội dung quan trọng trong chuyến thăm Nhật Bản của Tổng thống Obama, đó là thỏa thuận về Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Hai nước đã quyết định tạm hoãn công bố tuyên bố chung với hy vọng cuộc đàm phán cấp bộ trưởng ngay sau hội đàm cấp cao có thể đi đến thỏa thuận hai bên đều chấp nhận được. Tuy nhiên, Quốc vụ khanh phụ trách tái thiết kinh tế Nhật Bản Akira Amari cho biết cuộc đàm phán với Đại diện Thương mại Mỹ Michael Froman vào chiều nay đã không thể xóa đi khoảng cách giữa hai bên về thuế nhập khẩu thịt lợn và hàng rào phi thuế quan đối với xe hơi.

Giới quan sát đánh giá, mặc dù Nhật Bản đã có được kết quả nhất định trong lĩnh vực an ninh nhưng việc không đạt được thỏa thuận về TPP vốn được Mỹ rất coi trọng cho thấy quan hệ Nhật – Mỹ vẫn chưa được cải thiện hoàn toàn sau những rạn nứt gần đây./.