Vi phạm cấp phép hoạt động khoáng sản là đáng lo ngại

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh điều này trong phần phát biểu tổng kết phiên chất vấn và trả lời chất vấn chiều 20/8. Trong phần chất vấn Bộ trưởng Tài nguyên Môi trường Nguyễn Minh Quang, nhiều đại biểu bày tỏ bức xúc trước tình trạng khai thác khoáng sản tràn lan, không theo dự án được phê duyệt, quy trình khôi phục sau khai thác không nghiêm túc gây thất thoát lãng phí, ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống của nhiều vùng dân cư.

Nhiều địa phương vi phạm

Đại biểu Danh Út (Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc) dẫn báo cáo của Bộ Tài nguyên Môi trường cho thấy, năm 2013, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc kiểm tra tình hình cấp phép hoạt động khoáng sản của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Bộ đã thành lập 8 đoàn kiểm tra để rà soát toàn bộ hồ sơ cấp phép của 957 giấy phép (cấp từ ngày 01/7/2011 đến ngày 31/12/2012).

Kết quả kiểm tra cho thấy: Cấp giấy phép không đúng thẩm quyền: 103 giấy phép; cấp phép khi chưa có quy hoạch được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt: 37 giấy phép; cấp phép khi không có đăng ký kinh doanh ngành nghề về thăm dò, khai thác khoáng sản: 52 giấy phép; cấp phép thăm dò không thông qua hình thức lựa chọn tổ chức, cá nhân ở khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản: 128 giấy phép; cấp phép khai thác khi hồ sơ không có dự án đầu tư khai thác khoáng sản được phê duyệt: 196 giấy phép; cấp phép khai thác nhưng không có Giấy chứng nhận đầu tư dự án: 345 giấy phép; cấp phép khai thác khi hồ sơ không có Báo cáo đánh giá tác động môi trường hoặc Bản cam kết bảo vệ môi trường được phê duyệt hoặc xác nhận: 29 giấy phép; cấp phép khi chưa phê duyệt trữ lượng khoáng sản theo quy định: 196 giấy phép.

Theo đại biểu Danh Út, con số đó cho thấy, tình trạng vi phạm Luật Khoáng sản trong hoạt động cấp phép của địa phương là rất đáng lo ngại. Vậy Bộ trưởng đã có kiến nghị Chính phủ xử lý như thế nào và có giải pháp gì để quản lý tốt hơn nguồn tài nguyên khoáng sản.

Còn đại biểu Trương Minh Hoàng (đoàn Cà Mau) thì cho rằng, vấn đề khai thác gây ô nhiễm được phản ảnh lâu nay và thực tế các cấp liên quan đều có chỉ đạo chấn chỉnh. Tuy nhiên, không hiểu sao đâu lại vào đó.

“Để tránh trường hợp khi sự cố nghiêm trọng xảy ra lại đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, Bộ trưởng cho biết hướng xử lý ra sao? Trong 957 vụ việc được thống kê năm 2013 đã có xử lý vụ nào chưa và liệu có tiêu cực hay tham nhũng hay không trong những vụ việc này?”, đại biểu đặt câu hỏi.

Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang: Vi phạm xảy ra nhiều thì chúng tôi có khuyết điểm

Trả lời những băn khoăn của các đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang khẳng định, việc cấp phép thăm dò, khai thác ở cấp Bộ tuân thủ nghiêm chỉnh quy định của pháp luật và số lượng cũng không nhiều. Những vi phạm trong cấp phép là ở các địa phương, thậm chí có địa phương cố tình vi phạm

“Bộ có trách nhiệm tập trung xây dựng văn bản hướng dẫn thi hành Luật, tuy nhiên đến nay chưa xong nên có ảnh hưởng đến hoạt động khai thác khoáng sản. Công tác thanh tra, kiểm tra có làm nhưng chưa thường xuyên. Vi phạm xảy ra nhiều thì chúng tôi có khuyết điểm. Tuy nhiên cũng cần nhấn mạnh đến trách nhiệm kiểm soát địa bàn của đại phương là hết sức quan trọng. Chính phủ cần nhắc Chủ tịch tỉnh tăng cường hơn công tác kiểm soát”, Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang nhấn mạnh.

“Càng đào bới sẽ càng thiệt hại”

Liên quan đến ý kiến cho rằng việc chậm khoanh định và công bố khu vực có khoáng sản phân tán, nhỏ lẻ cũng ảnh hưởng đến việc cấp phép của các địa phương, Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang cho biết , Bộ đã khoanh định và công bố 84 khu vực; khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, khu vực dữ trữ khoáng sản quốc gia để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong năm 2013.

“Các tỉnh đề nghị lên rất nhiều khu vực để cấp phép. Tuy nhiên, đề nghị các tỉnh kiềm chế, đào bới bao nhiêu sẽ thiệt hại bấy nhiêu. Người dân không hưởng lợi là mấy, thu ngân sách không được là bao trong khi thiệt hại rất lớn”, Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang cảnh báo.

Đại biểu Đinh Công Sĩ (đoàn Sơn La) cho rằng, để xảy ra nhiều vi phạm có nguyên nhân buông lỏng quản lý và văn bản pháp luật quy định hiện hành còn lỏng lẻo, bất cập. Do đó, Bộ trưởng cần có giải pháp căn cơ.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường cho rằng, do điều kiện kinh tế khó khăn, mức sống của người dân địa phương thấp, thiếu việc làm nên hoạt động khai thác khoáng sản trái phép quy mô nhỏ khá phổ biến.

Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về khoáng sản chưa thường xuyên, chưa sâu rộng; nhận thức của địa phương và người dân trong bảo vệ khoáng sản chưa đầy đủ.

Theo Bộ trưởng, phương thức thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để giải tỏa lực lượng khai thác khoáng sản trái phép chưa hiệu quả, có tính chất “mùa vụ”. Chưa có quy định và chế tài xử lý mạnh đối với người đứng đầu chính quyền địa phương, nhất là cấp xã khi để xảy ra hoạt động khai thác trái phép, tái diễn hoặc diễn ra công khai, lâu dài mà không xử lý dứt điểm. Sự phối hợp giữa các cấp chính quyền địa phương ở vùng giáp ranh địa giới hành chính (từ hai đơn vị hành chính trở lên) để xử lý hoạt động khai thác khoáng sản trái phép, nhất là cát sỏi lòng sông chưa chặt chẽ, chưa hiệu quả.

Lực lượng khai thác khoáng sản trái phép ngày càng trở nên liều lĩnh, sẵn sàng chống trả, thậm chí đã gây thiệt hại đến tính mạng của cán bộ quản lý khoáng sản khi làm nhiệm vụ nhưng chế tài xử phạt thấp, không bảo đảm tính răn đe; chưa có hình thức xử lý hình sự đối với một số cá nhân cố tình vi phạm. Tình trạng xuất khẩu lậu khoáng sản dạng nguyên liệu thô qua biên giới bằng nhiều đường khác nhau (đường bộ, đường biển) tại nhiều địa phương, nhất là các tỉnh miền núi phía Bắc vẫn chưa được ngăn chặn có hiệu quả.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng trong phần phát biểu kết thúc phiên chất vấn và trả lời chất vấn cho rằng: “Việc cấp phép mà 50% vi phạm là không ổn. Có khi tham nhũng, tiêu cực là đây, ảnh hưởng và ô nhiễm cũng là đây. Do đó các đại biểu địa phương cũng phải tăng cường giám sát. Lãng phí, tài nguyên, vi phạm cấp phép như thế mà chưa thấy xử lý được ai, chưa thấy bên trong có tiêu cực. Tôi cho là có đấy. Vai trò quản lý Nhà nước ở đâu. Cứ để như thế thì những tài nguyên sẽ mất đi, môi trường bị phá hoại, nên cần thực hiện nghiêm minh hơn”./.