Tái cơ cấu và xử lý nợ xấu ngân hàng: Quyết liệt và hiệu quả

Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 - 2015” của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) được Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 254/QĐ-TTg ngày 1/3/2012 (gọi tắt là Đề án 254) với mục tiêu: Làm lành mạnh hóa tình trạng tài chính và củng cố năng lực hoạt động của các tổ chức tín dụng (TCTD); cải thiện mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động của các TCTD; nâng cao trật tự, kỷ cương và nguyên tắc thị trường trong hoạt động ngân hàng.

Đề án 254 cũng hướng đến xác định rõ kết quả cơ cấu lại đạt được trong giai đoạn 2011-2015 là tiền đề để đến năm 2020 phát triển được hệ thống các TCTD đa năng theo hướng hiện đại, hoạt động an toàn, hiệu quả vững chắc với cấu trúc đa dạng về sở hữu, quy mô, loại hình. Các TCTD có khả năng cạnh tranh, dựa trên nền tảng công nghệ, quản trị ngân hàng tiên tiến, phù hợp với thông lệ, chuẩn mực quốc tế về hoạt động ngân hàng nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu về dịch vụ tài chính, ngân hàng của nền kinh tế.

Theo đánh giá của ông Nguyễn Kim Anh, Phó Thống đốc NHNN, sau hơn 3 năm triển khai Đề án 254 trong điều kiện nhiều yếu tố không thuận lợi, với sự chỉ đạo và thực hiện quyết liệt, đến nay về cơ bản NHNN đã kiểm soát được và từng bước xử lý các TCTD yếu kém, lành mạnh hóa môi trường kinh doanh ngân hàng.

Phó Thống đốc NHNN - Nguyễn Kim Anh cho biết sau 3 năm triển khai tái cơ cấu ngành ngân hàng đã xử lý trên 91% nợ xấu.

“Số lượng TCTD, chi nhánh Ngân hàng nước ngoài đã giảm 17 tổ chức thông qua sáp nhập, hợp nhất, giải thể, rút giấy phép. Từ năm 2012 đến hết tháng 8/2015, hệ thống các TCTD đã xử lý được 424,14 nghìn tỷ đồng nợ xấu (tương đương 91,2% tổng số nợ xấu ước tính tại thời điểm tháng 9/2012). Trong đó, xử lý nợ xấu qua Công ty Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC) chiếm 41,3%, còn lại do các TCTD tự xử lý. Điều này đã đưa tỷ lệ nợ xấu từ mức 4,93% vào thời điểm tháng 9/2012 về mức 3,21% tháng 8/2015. Dự kiến tỷ lệ nợ xấu vào cuối năm 2015 sẽ ở mức dưới 3% theo đúng mục tiêu đã đề ra”, ông Nguyễn Kim Anh khẳng định.

Cũng theo đánh giá của đại diện NHNN, trong quá trình thực hiện đề án, các chuẩn mực mới về phân loại nợ đã được triển khai theo đúng lộ trình, làm cho nợ xấu trở nên minh bạch hơn và được phản ánh đầy đủ hơn.

Tái cơ cấu ngân hàng nhưng tiền dân không mất

Những kết quả đạt được về xử lý nợ xấu góp phần quan trọng trong việc tái cơ cấu, lành mạnh hóa tài chính của các TCTD, đặc biệt trong việc khơi thông và thúc đẩy mở rộng tín dụng cho nền kinh tế một cách an toàn, hiệu quả.

Tuy nhiên theo ông Nguyễn Kim Anh, nợ xấu là “người đồng hành bất đắc dĩ” của mọi TCTD, do đó không thể xóa bỏ hoàn toàn rủi ro trong quá trình hoạt động của mỗi TCTD. Tuy nhiên, nếu tăng cường nhận biết, đo lường, đánh giá, kiểm soát và hạn chế nợ xấu thì mỗi TCTD đều có thể làm được.

Ông Kim Anh cũng chỉ rõ, nợ xấu do nhiều nguyên nhân gây nên, trong đó có những nguyên nhân như thiên tai, môi trường kinh doanh biến động xấu, thị trường hàng hóa suy giảm, thị trường bất động sản đóng băng, năng lực quản trị của đoanh nghiệp yếu… là những nguyên nhân căn bản. Bởi vậy, với mọi quốc gia, vấn đề nợ xấu của các TCTD cũng là vấn đề của chính nền kinh tế.

Do đó, để giải quyết tốt số nợ xấu tích tụ trong hệ thống ngân hàng, với nỗ lực riêng của hệ thống ngân hàng là chưa đủ, cần có sự tham gia hỗ trợ tích cực hơn nữa của các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp. Đồng thời cần phải có cơ chế chính sách phù hợp để hỗ trợ xử lý nhanh, dứt điểm nợ xấu của hệ thống các TCTD.

Còn theo ông Nguyễn Đức Hưởng, Phó Chủ tịch Ngân hàng Liên Việt Postbank, nếu cách đây khoảng 4-5 năm, với những chính sách của nhà nước đưa ra về tiền tệ, tỷ giá vàng hay USD sẽ rất ít tạo được niềm tin trong dân chúng, khác xã so với hiện nay khi niềm tin đã được bao trùm.

“Điều lớn nhất mà Đề án 254 làm được chính là đã thực hiện nhiều thành công quá trình tái cơ cấu nhưng lại diễn ra trong bình lặng. Nói một cách hình tượng là chúng ta đã “đánh chuột nhưng ko để vỡ bình”, đánh vào những Hội đồng Quản trị, các cổ đông của các ngân hàng nhưng tiền của dân không mất, bình không vỡ”, ông Hưởng tâm đắc.

Phân tích của ông Hưởng cho thấy, Đề án 254 đã bảo vệ tốt quyền lợi của người dân, tránh hiện tượng đổ vỡ domino toàn hệ thống. Bởi chỉ cần có sự đổ vỡ ở một ngân hàng, người dân sẽ rút tiền toàn bộ, dẫn đến một ngân hàng mạnh nhất cũng không thể trụ vững. Do đó, có thể coi quá trình tái cơ cấu này là một công trình khoa học tạo lập được niềm tin.

Đánh giá thêm về nợ xấu, ông Hưởng cho rằng, đã đến lúc nợ xấu đã không còn xấu lắm vì VAMC đã mua lại nợ tại những đơn vị có tài sản đảm bảo, tương lai giá có thể lên bất cứ lúc nào và nợ xấu càng để lâu càng có giá.

“Tái cơ cấu và xử lý nợ xấu trong thời gian qua có tiến triển tốt. Thời gian tới cần tiếp tục tái cơ cấu từ gốc, sửa lại, bổ sung Luật TCTD và quy định của các ngân hàng cổ phần. Tuy nhiên cũng cần đề phòng vốn có chu kỳ luẩn quẩn: Lạm phát - lãi suất cao - khoán huy động vốn. Đặc biệt, khi giảm phát ta thường khoán cho vay dẫn đến giảm lãi suất. Hiện nay, nhiều ngân hàng ký giải ngân quá mức cho phép, đến lúc căng thẳng trong thanh khoản, lãi suất tăng sẽ lại dẫn đến lạm phát quay trở lại, tỷ giá khó khăn”, ông Hưởng cảnh báo./.