Cuộc chiến ngân sách Mỹ 2016 đã bắt đầu

Đây được coi là cuộc đối đầu đầu tiên về ngân sách với phe Cộng hòa nắm quyền kiểm soát lưỡng viện. Cuộc đối đầu này là phép thử đối với khả năng thỏa hiệp của cả 2 bên, yếu tố mang tính quyết định đối với sự vận hành nước Mỹ trong 2 năm cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Obama. Giới phân tích thậm chí cho rằng, kế hoạch ngân sách này thậm chí có thể định hình cuộc bầu cử Tổng thống năm 2016. 

Dự luật ngân sách cho năm tài khóa 2016 của ông Obama tập trung chủ yếu vào việc đánh thuế các tập đoàn lớn và những cá nhân giàu có để có tiền giải ngân cho hàng loạt chương trình giúp đỡ tầng lớp trung lưu như tăng chi tiêu cho lĩnh vực giáo dục, nâng cấp cơ sở hạ tầng và phát triển lực lượng lao động. 

Bản đề xuất kế hoạch chi tiêu công trong năm tài khóa 2016 của Tổng thống Obama (Ảnh Reuters)

Cụ thể, chính quyền của Tổng thống Obama kêu gọi đánh thuế một lần 14% đối với khoảng 2.100 tỷ USD lợi nhuận ở nước ngoài của các tập đoàn khổng lồ Mỹ như General Electric hay Microsoft, đồng thời áp đặt thuế 19% đối với tiền lãi ở nước ngoài của các công ty Mỹ trong tương lai. 

Theo ông Obama, biện pháp này không chỉ góp phần ngăn chặn các tập đoàn lớn trốn thuế bằng cách để lại lợi nhuận ở nước ngoài mà còn giúp chính phủ Mỹ thu về khoảng 268 tỷ USD trong vòng 10 năm tới để trang trải cho các dự án nâng cấp cơ sở hạ tầng và giảm khoảng cách thu nhập ở Mỹ. 

Ước tính tổng cộng, chính phủ Mỹ sẽ thu về ít nhất 1.500 tỷ USD tiền thuế trong thập kỷ tới và mức thu thuế từ 17,7% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong năm tài chính 2015 sẽ tăng thêm 2% vào năm 2025. Cũng nhờ các chính sách này, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ được cho là sẽ giảm thêm 0,2% xuống còn 5,4% trong năm nay. 

Bên cạnh đó, thâm hụt ngân sách trong 10 năm sẽ được duy trì ổn định ở mức 2,5% tổng sản phẩm quốc nội như trong năm 2016, tương đương 474 tỷ USD. Mục tiêu của Chính phủ Mỹ là giảm tổng thâm hụt ngân sách 1.800 tỷ USD trong vòng 10 năm tới. 

Đảng Dân chủ Mỹ từng bị chỉ trích trong chiến dịch tranh cử Quốc hội vừa qua vì đã không đưa ra một viễn cảnh kinh tế tích cực thì nay Tổng thống Obama đang sửa chữa sai lầm đó bằng dự luật ngân sách này. Phe Dân chủ coi dự thảo ngân sách này là một “tuyên ngôn” về những ưu tiên của họ và là một cơ hội để thể hiện rằng họ là đảng đại diện cho tầng lớp trung lưu ở Mỹ. 

Tuy nhiên, văn bản này lại gần như không có cơ hội được thông qua tại Quốc hội. Phe Cộng hòa ủng hộ chính sách củng cố cơ sở hạ tầng của ông Obama nhưng phản đối cách tăng ngân sách từ việc tăng thuế đối với các tập đoàn lớn và tầng lớp giàu có. 

Ông Mitch McConnell, lãnh đạo phe Cộng hòa chiếm đa số tại Thượng viện Mỹ cho rằng, Tổng thống Obama đã không giữ lời hứa sẽ đưa ra những sáng kiến “thực tế và phi đảng phái” trong dự luật ngân sách. 

“Có rất nhiều điều tích cực ông ấy có thể làm thay vì cách tăng thuế và tăng chi tiêu này. Về cơ bản năm nào chúng ta cũng thấy điều đó. Nó tập trung vào thủ tục hành chính hơn là cơ hội. Nó không cân bằng, không bao giờ cân bằng”, ông McConnell nói. 

Chủ tịch Hạ viện Mỹ John Boehner thì cho rằng, người dân Mỹ không thể chịu đựng thêm “những chính sách áp đặt từ trên xuống” của ông Obama nữa. 

Mặc dù vậy, chính phủ và Quốc hội Mỹ vẫn còn những khoảng trống cho sự thỏa hiệp. Điểm tựa cho Tổng thống Mỹ đàm phán với phe Cộng hòa là ngân sách Quốc phòng. Trong bài phát biểu công bố dự luật ngân sách tài khóa 2016 ngày 2/2, ông Obama bày tỏ sẵn sàng thỏa hiệp trong vấn đề này và kêu gọi phe Cộng hòa không nên để cuộc chiến ngân sách hủy hoại an ninh quốc gia. 

“Tuần trước, các quan chức quân sự hàng đầu đã nói với Quốc hội rằng, nếu Quốc hội không làm gì để ngăn chặn tình trạng cắt giảm chi tiêu tự động, điều đó sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia vào thời điểm quân đội của chúng ta đang phải giải quyết rất nhiều vấn đề. Đó là lý do vì sao tôi muốn hợp tác với Quốc hội để thay thế chính sách thắt lựng buộc bụng thiếu suy xét này bằng những khoản đầu tư thông minh nhằm củng cố sức mạnh của Mỹ”, ông Obama nói.

Ba điều thấy rõ từ kế hoạch chi tiêu quốc phòng của chính phủ Mỹ trong năm tài khóa 2016 là ngân sách quốc phòng lớn hơn và tăng nhanh hơn; tập trung chủ yếu vào các hệ thống vũ khí như thời Chiến tranh Lạnh; trong đó lực lượng không quân và hải quân nhận được nhiều ngân sách hơn cả. 

Chính phủ Mỹ cũng đã yêu cầu chi 8,8 tỷ USD cho cuộc chiến chống tổ chức IS, củng cố lực lượng cho quân đội Irắc và nâng cao năng lực cho phe đối lập ôn hòa ở Syria. Mỹ cam kết sẽ tiếp tục tài trợ cho  những nỗ lực của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và các đồng minh ở châu Âu chống lại Nga. 

Tổng thống Obama cũng đề nghị chi 14 tỷ USD tăng cường năng lực phòng thủ trong lĩnh vực an ninh mạng sau hàng loạt vụ tấn công trong năm 2014 vừa qua. 

Đây đều là những vấn đề mà chính phủ và quốc hội có thể đạt được sự đồng thuận nhất định. Giới quan sát cho rằng, viễn cảnh khả thi nhất của cuộc chiến ngân sách ở Mỹ là Quốc hội sẽ chỉnh sửa dự luật ngân sách này và thỏa hiệp một cách có chừng mực với chính phủ để chờ đến cuộc bầu cử Tổng thống năm 2016, khi phe Cộng hòa hy vọng ứng viên của họ sẽ chiến thắng./.