Gian nan việc hiện thực hóa thỏa thuận hạt nhân Iran

Cuối tháng 11 vừa qua, Iran và Nhóm P5+1 (gồm 5 nước thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và Đức) đạt được thỏa thuận bước đầu về chương trình hạt nhân. Tuy nhiên, con đường hiện thực hóa luôn gặp nhiều khó khăn khi có nhiều yếu tố đặt thỏa thuận này đứng trước nguy cơ bị đổ vỡ. Ngoại trưởng Iran Javad Zarif  hôm 9/12 khẳng định, thỏa thuận hạt nhân sẽ thất bại nếu Quốc hội Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào nước cộng hòa Hồi giáo này.

Thỏa thuận hạt nhân đạt được sẽ chỉ có hiệu lực trong 6 tháng tới với những điều khoản mang tính thăm dò và vẫn có thể đảo ngược nếu bị vi phạm.

Trả lời phỏng vấn Tạp chí Thời Đại (Mỹ) hôm 9/12, Ngoại trưởng Iran Zarip nhấn mạnh, Iran không muốn tham gia đàm phán khi tiếp tục bị gây sức ép. Nếu Quốc hội Mỹ thông qua các biện pháp trừng phạt, điều này thể hiện Mỹ không nghiêm túc trong đàm phán và không muốn đạt được một thỏa thuận toàn diện với Iran.

Ông Zarif cho rằng, Iran hiểu rõ sự phức tạp trong nội bộ nước Mỹ. Tuy nhiên, đó không phải là lời bào chữa. Quốc hội Iran cũng có thể thông qua các biện pháp khác nhau nếu đàm phán thất bại.

Tuyên bố của Ngoại trưởng Iran đưa ra khi một số Nghị sĩ đảng Dân chủ và Cộng hòa tại Thượng viện Mỹ thảo luận kế hoạch áp đặt thêm các lệnh trừng phạt mới đối với Iran sau 6 tháng kể từ khi thỏa thuận sơ bộ được ký kết, trong trường hợp nếu Iran vi phạm các điều khoản trong thỏa thuận này.

Nhiều nhà lập pháp tỏ ý hoài nghi đối với thỏa thuận vừa đạt được tại Geneva (Thụy Sỹ), cho rằng, Mỹ cần gia tăng áp lực đối với Iran thông qua các biện pháp trừng phạt. Theo một số nguồn tin, những Thượng nghị sĩ của đảng Dân chủ và Cộng hòa Mỹ đang tiến gần hơn đến một thỏa thuận pháp lí, tiếp tục các biện pháp trừng phạt nhằm vào ngành xuất khẩu dầu, dự trữ ngoại tệ và các ngành công nghiệp trọng điểm của Iran.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cùng ngày cũng khẳng định, Mỹ sẽ không cho phép Iran sở hữu vũ khí hạt nhân: “Chúng tôi sẽ không cho phép Iran sở hữu vũ khí hạt nhân. Tôi đảm bảo điều đó với các bạn. Hiện nay, vẫn còn nhiều nghi ngại về bước đi của Mỹ đối với Iran nhưng với kinh nghiệm của mình, tôi hoàn toàn hiểu rõ những vấn đề quân sự, an ninh."

Mặc dù vậy, chính phủ của Tổng thống Mỹ Barack Obama đang cố gắng thuyết phục các Thượng nghị sĩ không thông qua gói trừng phạt mới. Vì điều này sẽ khiến các đối tác quốc tế của Mỹ cho rằng "Mỹ không thực sự nghiêm túc và thiện chí trong đàm phán". Bước đi này khiến Iran có cớ để không tuân thủ thỏa thuận sơ bộ vừa đạt được.

Bên cạnh việc các thượng nghị sĩ Mỹ tiếp tục thúc đẩy các biện pháp trừng phạt nhằm vào Iran, Cơ quan năng lượng nguyên tử Iran thông báo, nước này đang tiếp tục thử nghiệm công nghệ làm giàu uranium mới hiệu quả hơn.

Tổng thống Iran Rowhani khẳng định, nước này sẽ tiếp tục các hoạt động làm giàu uranium: “Chúng tôi vẫn tiếp tục sử dụng quyền hạt nhân của mình với sự minh bạch hơn. Quyền làm giàu uranium là một phần trong quyền hạt nhân của Iran. Các hoạt động làm giàu uranium sẽ không dừng lại. Đây là giới hạn đỏ của chúng tôi”.

Theo thỏa thuận, Iran sẽ ngừng làm giàu uranium trên mức 5% trong vòng 6 tháng. Mặc dù động thái này không vi phạm thỏa thuận tạm thời giữa Iran và Nhóm P5+1, song vẫn có khả năng gây quan ngại cho phương Tây.

Bên cạnh những yếu tố khiến thỏa thuận hạt nhân Iran có thể bị dừng lại bất cứ khi nào, Iran và Nhóm P5+1 cũng đang cố gắng hiện thực hóa các bước đi của thỏa thuận. Các chuyên gia của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đang tiến hành hoạt động thanh tra tại nhà máy hạt nhân nước nặng Arak của Iran.

Lần đầu tiên trong hơn hai năm qua, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế tiến hành kiểm tra nhà máy này.

Tổng thống Iran Hassan Rowhani cũng nhận định, Thỏa thuận hạt nhân giữa Iran với Nhóm P5+1 đang có tác động tích cực, giúp thúc đẩy nền kinh tế nước này. Iran và Nhóm P5+1 hôm nay tiếp tục có cuộc đàm phán cấp chuyên gia tại Vienna (Áo), nhằm mở đường cho việc thực thi kế hoạch hành động chung./.