Israel-Thổ Nhĩ Kỳ bình thường hóa quan hệ

Dưới sự trung gian hòa giải của Tổng thống Mỹ Barack Obama, người vừa kết thúc chuyến thăm Trung Đông, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel đã nhất trí bình thường hóa quan hệ sau khi phía Israel chính thức xin lỗi về vụ 9 công dân Thổ Nhĩ Kỳ bị các binh sỹ Israel giết hại trong mộc cuộc vây ráp nhóm tàu cứu trợ đi vào đải Gaza hồi năm 2010.

Israel - Thổ Nhĩ Kỳ hàn gắn nhờ Tổng thống Obama. (ảnh: Dân trí)

Phát biểu với báo giới tại thủ đô Ankara, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ, ông Tayyip Erdogan hoan nghênh việc Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu chính thức xin lỗi về vụ việc trên. Ông nhấn mạnh, Israel đã đáp lại yêu cầu lâu nay của Thổ Nhĩ Kỳ: “Israel đã đồng ý xin lỗi và bồi thường. Điều duy nhất trước đây mà họ không chấp nhận là lệnh phong tỏa. Giờ đây, trong tiến trình này, họ đã đồng ý dỡ bỏ cấm vận và chúng tôi coi việc Israel hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ cũng là nhằm thúc đẩy các thỏa thuận với Palestine”.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu và Thủ tướng Erdogan đã nhất trí bình thường hóa quan hệ giữa hai nước, trong đó có việc cử lại đại sứ và hủy bỏ các vụ kiện pháp lý nhằm vào binh sĩ Israel. Hai bên cũng đồng ý hoàn tất thỏa thuận bằng việc bồi thường cho gia đình những nạn nhân thiệt mạng trong vụ tấn công trên. Ngoài ra, phía Israel cũng đã dỡ bỏ vài hạn chế đối với việc đi lại của người dân và vận chuyển hàng hóa tới lãnh thổ Palestine, kể cả ở Gaza.

Thủ tướng Erdogan thông báo, ông có kế hoạch thăm dải Gaza và khu Bờ Tây vào tháng 4 tới nhằm thúc đẩy một giải pháp cho tiến trình hòa bình Trung Đông.

Trước đó cùng ngày, trong một thông báo, được Nhà Trắng công bố chỉ vài phút trước khi ông Obama kết thúc chuyến thăm Israel, cho biết Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ, ông Tayyip Erdogan đã có cuộc trao đổi qua điện thoại. Đây là cuộc điện đàm đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ năm 2011, khi ông Benjamin Netanyahu gọi điện để đề nghị giúp đỡ sau khi xảy ra thảm họa động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ. Thành công trong vai trò trung gian hòa giải này đã mang lại cho ông Obama một thắng lợi về ngoại giao trong chuyến công du tới Israel và các vùng lãnh thổ của người Palestine, nơi ông đã không thể công bố được kế hoạch nào nhằm nối lại các cuộc đàm phán hòa bình đã bị ngưng trệ từ gần ba 30 năm qua.

Nhận định về diễn biến tích cực trong quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ và Israel, ông Alon Liel, trước đây là một nhà ngoại giao Israel tại Thổ Nhĩ Kỳ bày tỏ tin tưởng rằng đây là yếu tố “then chốt” góp phần thúc đẩy hòa bình và ổn định ở Trung Đông. Ông nói: “Tôi nghĩ rằng Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel đều lo ngại về những bất ổn sẽ nổi lên nếu Tổng thống Syria ra đi. Bên cạnh đó, vấn đề năng lượng cũng đóng vai trò quan trọng. Israel cần xuất khẩu khí ga và các loại năng lượng khác cho Thổ Nhĩ Kỳ, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ cũng cần nó”.

Quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - Israel bị rạn nứt nghiêm trọng kể từ tháng 5/2010, khi 9 người Thổ Nhĩ Kỳ đã bị lính đặc nhiệm Israel bắn chết trong mộc cuộc vây ráp đoàn tàu quốc tế chở hàng viện trợ nhân đạo vào Dải Gaza bất chấp lệnh phong tỏa đường thủy của Israel. Chính quyền Israel đã thừa nhận họ đã có sơ sót trong việc thu thập tin tức tình báo và lên kế hoạch, nhưng khẳng định rằng các lính đặc nhiệm đã phải nổ súng do các nhà hoạt động nhân đạo tấn công họ.

Tuy nhiên, các nhà hoạt động nhân đạo nói rằng lính Israel đã nổ súng ngay khi họ tràn lên con tàu, khi đó vẫn đang ở vùng lãnh hải quốc tế. Căng thẳng giữa hai nước đã khiến Thổ Nhĩ Kỳ quyết định trục xuất Đại sứ Israel về nước và cắt tất cả các mối quan hệ quân sự song phương với nước này. Thủ tướng Erdogan sau đó đã tuyên bố yêu cầu Israel xin lỗi, bồi thường và xóa bỏ lệnh cấm vận Gaza ngay lập tức. Nếu những yêu cầu này không được đáp ứng, mối quan hệ giữa hai nước sẽ không bao giờ được cải thiện./.