Ukraine trước nguy cơ “tan đàn xẻ nghé” sau bầu cử

Bầu cử Ukraine: Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược

Tháng trước, Ukraine đã gấp rút tiến hành cuộc bầu cử Quốc hội sớm với kết quả gần như đã “biết trước”: phe thân phương Tây gồm 4 đảng/phong trào đã giành được đa số áp đảo (70%). Cụ thể, khối Poroshenko dẫn đầu, tiếp đến Đảng Mặt trận Nhân dân của Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk và phong trào Samopomitch của Thị trưởng thánh phố Lviv. 

Khối Petro Poroshenko dẫn đầu số phiếu bầu sau cuộc bầu cử Quốc hội Ukraine(ảnh: Oun work/Wikimedia Commons)

Đảng thân Nga, gồm các cựu đồng minh của Tổng thống bị phế truất Viktor Yanukovych vượt ngưỡng đề ra tới 5% số phiếu và có chân trong Quốc hội mới của Ukraine. Tuy nhiên, một bước ngoặt lịch sử đã xảy ra trong cuộc bầu cử này: Đảng Cộng sản Ukraine đã không còn có mặt trong Quốc hội vì không đủ số phiếu bầu tối thiểu.

Theo kết quả như trên, nhà cầm quyền Ukraine có thể tăng cường rất mạnh quyền lực của mình để vãn hồi hòa bình ở miền Đông và khẳng định chính sách hướng Tây của một nước cộng hòa cũ thuộc Liên Xô. Thế nhưng thực tế cho thấy, điều này không hề dễ dàng khi xung đột ở miền Đông Ukraine không thể giải quyết trong một sớm một chiều.

Trước khi cuộc bầu cử Quốc hội diễn ra, lực lượng đối lập Ukraine ở miền Đông đã tuyên bố tẩy chay cuộc bầu cử này. Sau đó, lực lượng này cũng đã tự mình tổ chức một cuộc bầu cử riêng. 

Người dân Cộng hòa nhân dân Donetsk tự xưng tham gia bỏ phiếu (Ảnh: EPA)

Cuộc bầu cử đã được tổ chức riêng rẽ tại hai nước cộng hòa nhân dân tự xưng là Donetsk và Lugansk, hai khu vực nói tiếng Nga lớn nhất ở miền Đông Ukraine. Theo kết quả được công bố ngày 3/11, các nhà lãnh đạo phe đối lập đã thắng lớn trong cuộc bầu cử này. Ngày 4/11, lãnh đạo phe đối lập tuyên thệ nhậm chức bất chấp sự phản đối kịch liệt của Chính phủ Ukraine và phương Tây. 

Trong một tuyên bố được phát đi sau khi kết quả bầu cử ở miền Đông được đưa ra, Tổng thống Poroshenko nói cuộc bỏ phiếu là một “trò hề bầu cử”, vi phạm thỏa thuận ngừng bắn mà các bên đã ký kết ở Thủ đô Minks của Belarus vào hôm 5/9 với mục đích mở đường cho giải quyết khủng hoảng.

Tổng thống Ukraine Poroshenko cũng cảnh báo sẽ xóa bỏ kế hoạch hòa bình với phe đối lập nước này, trong đó bao gồm cả quy chế đặc biệt, cho phép các khu vực Donetsk và Lugansk tự giải quyết các vấn đề trong khu vực.

Trong khi đó, súng và pháo kích vẫn tiếp tục nổ tại xung quanh khu vực sân bay Donetsk khi lễ tuyên thệ nhậm chức của các nhà lãnh đạo phe đối lập đang diễn ra. Xung đột ở miền Đông Ukraine trong nhiều tháng qua khiến 3.700 người thiệt mạng và 842.000 người mất nhà cửa chưa có dấu hiệu hòa dịu.

Kiev đợi chờ Tổng thống Nga lên tiếng

Vào lúc này, phản ứng của Nga cũng như của phe đối lập ở miền Đông Ukraine  khiến phần lớn các chuyên gia phương Tây lo ngại, nhất là các trận pháo kích sau đó ở Donetsk cho thấy cuộc giao chiến ở nơi đây lại tiếp tục.

Theo tờ “Chính trị thế giới”, các phương tiện truyền thông Nga đã công khai tỏ ra nghi ngờ về thắng lợi của phe thân phương Tây ở trong Quốc hội mới của Ukraine. Bên cạnh đó, phía Nga cũng khẳng định tôn trọng nguyện vọng của người dân khu vực Đông Ukraine sau cuộc bầu cử. 

Kiev và phương Tây vẫn liên tục thúc giục và gây sức ép nếu Nga lên tiếng công nhận kết quả bầu cử ở miền Đông Ukraine. Phát biểu ngày 3/11, Phó ngoại trưởng Nga Grigory Karasin tuy không đề cập tới việc chính thức công nhận kết quả bầu cử này, nhưng nói rằng, lãnh đạo mới được bầu ở miền Đông Ukraine có thẩm quyền đàm phán với Kiev. 

Kiev và phương Tây vẫn liên tục thúc giục và gây sức ép nếu Nga lên tiếng công nhận kết quả bầu cử ở miền Đông Ukraine (ảnh: AP)

Theo quan điểm của Nga, cách tốt nhất hiện nay để “đóng băng cuộc xung đột” Ukraine, đó là lực lượng đối lập và quân đội Chính phủ phải tham gia đàm phán trực tiếp với nhau. Tuy nhiên, cho đến nay Kiev vẫn chưa tiến hành đàm phán với phe đối lập, khiến triển vọng hòa bình khó đến sớm được với khu vực miền Đông Ukraine.

Cùng ngày, người phát ngôn cơ quan đại diện thường trực Nga tại Liên Hợp Quốc Alexei Zaisev tuyên bố Nga không ủng hộ các dự thảo tuyên bố được đề xuất tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc về bầu cử tại miền Đông Ukraine do dự thảo này không thỏa đáng. Theo đó, Nga sẽ ngăn chặn việc thông qua tuyên bố của Chủ tịch Hội đồng Bảo an lên án các cuộc bầu cử tại Lugansk và Donetsk.

Tuy Nga vẫn chưa đưa ra quan điểm chính thức về 2 cuộc bỏ phiếu vừa rồi ở Ukraine nhưng rõ ràng là Nga sẽ vẫn không chịu bó tay trước một Ukraine đang ngày càng xích lại gần châu Âu. Theo quan điểm của tờ “Chính trị thế giới”, Tổng thống Putin sẽ sẵn sàng làm tất cả để ngăn chặn sự tồn tại ở biên giới của mình một đất nước Ukraine thân châu Âu, nơi có thể sẽ có các căn cứ quân sự của NATO.

Ukraine- phía trước là chông gai và thách thức

Giới phân tích cho rằng những thách thức trong thời gian tới dường như còn quá nhiều đối với đất nước Đông Âu này. Từ khi tách ra khỏi Liên Xô vào năm 1991, đất nước Ukraine đã là mảnh đất diễn ra các cuộc đụng độ địa chính trị giữa phương Tây và Nga. Mối quan hệ giữa Nga và Ukraine trước đây rất khăng khít với nhau, nhưng hiện giờ lại đang ở mức “chạm đáy”, theo lời của Moscow cho hay.

Thách thức đầu tiên đối với các nhà cầm quyền mới của Ukraine là phải nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột đẫm máu đã hoành hành tại miền Đông trong những tháng vừa qua vì tiến trình hòa bình do Tổng thống Poroshenko đưa ra và lệnh ngừng bắn, ký ngày 5/9, vẫn không chấm dứt được các cuộc giao tranh. 

Giao tranh gia tăng gần sân bay Donetsk trong những ngày qua (Ảnh EPA)

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, chừng nào quan hệ căng thẳng giữa Nga và phương Tây vẫn còn tiếp tục thì miền Đông của Ukraine vẫn còn là bãi chiến trường, thậm chí rất có thể sẽ đi tới chỗ tuyên bố độc lập cho vùng này và sẽ sáp nhập vào Nga giống như là Crimea, tờ “Chính trị thế giới” cho biết. 

Bên cạnh đó, Tân Hoa xã bày tỏ quan điểm, Quốc hội mới của Ukraine có thể lựa chọn sự thỏa hiệp chính trị, bao gồm cả việc trao quyền tự chủ nhiều hơn cho miền Đông Ukraine để giảm bớt căng thẳng ở khu vực này. Nếu như việc thỏa hiệp vẫn không thuyết phục được người dân miền Đông, đến lúc này, chính quyền Ukraine có thể mở rộng các hoạt động quân sự ở Donetsk và Lugansk.

Thách thức tiếp theo đối với Ukraine là thách thức về kinh tế. Tiến sỹ Nguyễn Thị Bích Ngọc, chuyên viên nghiên cứu Nga và Ukraine của Viện nghiên cứu Chiến lược Ngoại giao, Bộ Ngoại giao Việt Nam cho phóng viên VOV biết: “Từ khi cuộc khủng hoảng ở Ukraine xảy ra cho tới nay thì những người trong giới nghiên cứu chúng tôi đều thống nhất với nhau rằng có lẽ nguyên nhân nội tại là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến những biến động chính trị ở Ukraine”. “Kinh tế đình trệ, đời sống nhân dân khó khăn đã làm gia tăng sự chia rẽ, bất ổn trong nước”, bà Ngọc nói.

Để cứu vãn nền kinh tế Ukraine đang trên đà phá sản, Quốc hội Ukraine đã thông qua một loạt các cải cách kinh tế triệt để. Tân Hoa xã dẫn lời chuyên gia Oleg Grytsaienko - Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quốc tế nhận định: “Quốc hội mới sẽ thực hiện nhiều hoạt động cải cách hơn bởi vì các nhà lập pháp đều là những người chuyên nghiệp và thực hiện nhiều dự án cải cách trong các lĩnh vực khác nhau”.

Rõ ràng không thể thực hiện được tất cả các cải cách trong một vài tháng, vì vậy các nhà lập pháp Ukraine cần phải biết ưu tiên cải cách nào trước, cải cách nào làm sau. Theo Tân Hoa xã, cần ưu tiên giải quyết những việc liên quan đến việc phân quyền trong việc điều hành đất nước và vấn đề tài chính.

Ngoài ra Ukraine cũng cần có các cải cách cần thiết khác trong các lĩnh vực quốc phòng, hành chính và thực thi pháp luật. “Đấu tranh chống tham nhũng” cũng là nỗi ám ảnh lơ lửng trên đầu các nhà lập pháp mới.

Thách thức cuối cùng là việc cân bằng mối quan hệ của Ukraine với phương Đông và phương Tây. Xung đột với Nga, Ukraine mất đi nguồn khí đốt giá rẻ từ tháng 6, nhất là khi mùa đông đang tới gần. Hiện nước này đang nợ Nga khoảng 2 tỷ USD giá khí đốt và Kiev đã yêu cầu phương Tây viện trợ 2 tỷ USD. Những cuộc đàm phán khí đốt đã diễn ra nhiều lần nhưng không thu được nhiều kết quả khả quan. 

Kiev đang nợ Nga khoảng 2 tỷ USD giá khí đốt (ảnh: AFP)

Việc giải quyết ổn thỏa quan hệ với Nga là vô cùng quan trọng với Nga song nhiều người nhận định rằng “việc xích lại gần nhau” giữa 2 nước sau cuộc gặp tại Milan. Italy vào cuối tháng trước vẫn chỉ là lời hứa trên giấy.

“Rõ ràng bất kỳ động thái nào của chính quyền Kiev dù là ngả theo phương Tây hay ngả về phía Nga cũng làm cho mâu thuẫn bị thổi bùng lên. Vì vậy, Ukraine cần phải có một chính sách hết sức linh hoạt, khéo léo không bị phụ thuộc và phải hết sức tự chủ. Ukraine hoàn toàn có thể hiện thực hóa những lợi ích của chính mình nếu như họ biết tận dụng những điểm khác biệt của các cường quốc phương Đông và phương Tây”, Tiến sỹ Ngọc nhận xét.

Tiến sỹ Ngọc cho biết thêm: “Điều quan trọng nhất ở đây là Chính quyền Kiev phải xác định mục đích phục vụ cho lợi ích của đất nước và của người dân. Phải đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu khi quyết định một chính sách đối ngoại nào đó”./.