Mỹ tiến thoái lưỡng nan với Ai Cập

Tổng thống Mỹ Barack Obama hôm nay đã lên án mạnh mẽ các cuộc trấn áp đẫm máu đối với người biểu tình tại Ai Cập và cảnh báo Mỹ có thể sẽ xem xét lại quan hệ song phương.

Phát biểu với báo giới tại bang Massachusetts, Tổng thống Obama cực lực chỉ trích việc quân đội Ai Cập sử dụng bạo lực với dân thường và tuyên bố Mỹ quyết định hủy cuộc tập trận chung giữa 2 nước dự kiến diễn ra vào tháng sau. Tổng thống Obama cũng ám chỉ rằng chính quyền của ông có thể thực thi thêm các bước đi để đối phó với tình trạng bạo lực tại quốc gia Bắc Phi này.

“Mỹ lên án mạnh mẽ những bước đi mà Chính phủ lâm thời và lực lượng an ninh Ai Cập đã thực thi, cũng như rất lấy làm tiếc về hành động bạo lực chống lại dân thường. Mỹ muốn duy trì mối quan hệ với Ai Cập, song quan hệ hợp tác truyền thống giữa hai nước không thể tiếp tục như thường lệ khi thường dân Ai Cập đang bị sát hại trên đường phố và các quyền lợi bị tước đoạt”.

Người biểu tình ném đá vào lực lượng an ninh (Ảnh: Reuters)

Tuyên bố của Tổng thống Obama được đưa ra một ngày sau vụ trấn áp biểu tình đẫm máu nhất tại Ai Cập kể từ cuộc nổi dậy lật đổ Tổng thống Hosni Mubarak vào năm 2011. Theo Bộ Y tế Ai Cập, ít nhất 525 người đã thiệt mạng và hơn 3.700 người bị thương trong các vụ đụng độ khi lực lượng an ninh tiến hành giải tán các cuộc biểu tình tại thủ đô Cairo của những người ủng hộ Tổng thống mới bị phế truất, Mohamed Morsi.

Trước đó, ngay trong ngày 14/8, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã lên án mạnh mẽ hành động bạo lực đẫm máu tại Ai Cập, gọi đây là một “đòn nghiêm trọng” đối với nỗ lực hòa giải và hy vọng của người dân nước này.

Trên thực tế thì những gì diễn ra tại Ai Cập đang đẩy Mỹ vào tình thế tiến thoái lưỡng nan trong quan hệ với quốc gia quan trọng bậc nhất thế giới Arab. Trong tuyên bố vừa qua, Tổng thống Obama một lần nữa tránh sử dụng từ "đảo chính" khi đề cập đến vụ lật đổ Tổng thống Morsi. Việc sử dụng từ này có nghĩa là Mỹ sẽ buộc phải cắt khoản viện trợ khoảng 1,3 tỷ USD hàng năm cho đồng minh Arab thân cận nhất của Washington tại khu vực Trung Đông, do luật pháp Mỹ không cho phép viện trợ cho một quốc gia khác trong trường hợp xảy ra đảo chính tại đó.

Người phát ngôn Nhà Trắng Jay Carney trước đó cũng nêu rõ chính phủ Mỹ đang đánh giá tình hình Ai Cập nhưng chưa sẵn sàng cắt viện trợ. Ai Cập hiện là nước nhận viện trợ lớn thứ 2 của Mỹ, chỉ sau Israel, và việc cắt khoản tài chính này sẽ dẫn đến những hậu quả khó lường đối với quan hệ song phương.

Ai Cập đang đóng một vai trò quan trọng đối với sự ổn định tại Trung Đông. Cùng với Jordan, Ai Cập là một trong 2 nước Arab duy nhất ký hiệp định hoà bình với Israel và được coi là hòn đá tảng của tiến trình hòa bình trong khu vực. Về kinh tế, Ai Cập đang nắm quyền kiểm soát kênh đào Suez, điểm trung chuyển của 4% tổng lượng dầu trên toàn thế giới và 8% tổng lượng hàng hoá vận tải qua đường biển. Bất kỳ trục trặc nào trong hoạt động của kênh đào này cũng có thể tác động tiêu cực đến kinh tế Mỹ, chưa kể ảnh hưởng đối với hoạt động của tàu quân sự Mỹ.

Không chỉ là chỗ dựa đáng tin cậy của Mỹ tại Trung Đông, Ai Cập còn tạo ra nguồn lợi tài chính cho quân đội Mỹ. Hiện nay, hoạt động của quân đội Ai Cập chủ yếu dựa vào nguồn thiết bị, đào tạo và dịch vụ của Mỹ và sự phụ thuộc này cũng đồng nghĩa với việc Ai Cập chính là một khách hàng lớn của Mỹ, và số tiền viện trợ hàng năm trên thực tế cũng trở lại túi của chính phủ Mỹ.     

Trước những yếu tố trên, Mỹ đang tìm cách kéo dài thời gian để tính toán hơn thiệt trước khi có những bước đi tiếp theo trong quan hệ với Ai Cập. Theo một số kết quả thăm dò ý kiến gần đây thì 78% người Mỹ cho rằng chính quyền Obama không nên can thiệp vào Ai Cập trong khi 16% đề nghị chính phủ cần làm nhiều hơn để chấm dứt bạo lực tại đây./.